Chương V :

Cần thiết có một tinh thần sáng tạo

Nhân dịp kỷ niệm thứ 60 ngày thành lập Quốc Hội, vị Chủ tịch là luật sư Nguyễn Hữu Thọ đã trình bày ý kiến của mình vừa nhấn mạnh Ủy Ban Nhân Dân ở mọi cấp rằng : « điều làm chúng ta đau lòng trong những năm qua, đó là chúng ta luôn luôn duy trì cái tên chứ không phải hành động ». Sai lầm lớn nhất của chúng ta là thiếu dân chủ thật sự. Nhiều ước vọng hợp lý của người dân chưa được thực hiện và dân chúng không thực sự chọn những người lãnh đạo của mình theo sự tin tưởng của họ »[1]. Ngài khẳng định một cách đặc biệt rằng nền « dân chủ » không phải là một món quà mà người dân phải ngửa tay xin nhưng đó là một quyền hợp pháp mà người ta phải tranh đấu để có được nó.

Tương tự, trong một buổi họp các cựu học sinh trường Taberd thuộc thế hệ già, anh em bàn tính làm gì để « giúp các Frères » và để tổ chức một ngày « nhớ ơn» các Thầy cũ của họ, đồng thời họ cũng nghĩ đến việc làm thế nào để « đừng làm nhà nước chú ý ». Nhưng Ông Ngô Công Đức lại góp ý kiến khác mà hình như một số anh em cũng không đồng thuận : « Bây giờ mình đừng khom lưng trước chánh quyền nữa, nhưng mình phải làm cho chánh quyền thuận theo ý của mình ». Chúng ta cũng nên biết rằng Ông Ngô Công Đức trước năm 1975 là thuộc nhóm đối lập và vẫn tiếp tục làm việc với Chánh quyền và được Chánh quyền đánh giá tốt. Trong thực tế anh cũng đã đóng góp ý kiến xây dựng về những tiêu cực xảy ra trong xã hội.

Sự khẳng định của ông Nguyễn Hữu Thọ và Ông Ngô Công Đức làm chúng ta phải giựt mình vì chúng ta có thói quen chờ đợi rất kiên nhẫn : chờ đợi hơn 10 năm  để có visa xuất ngoại; chờ đợi « kế hoạch treo » 18 năm ; chờ đợi lệnh của Bề Trên mới dời người đi nơi khác, làm 5 Sư huynh bị chết chìm vào năm 1989 ; chờ đợi hơn 30 năm nay với hết cả « niềm tin » và hy vọng người ta trả trường để có thể dấn thân vào công tác giáo dục học đường ; chờ đợi… và còn chờ đợi mãi vừa gẫm suy câu phương châm « mọi việc rồi sẽ đến với những ai biết chờ đợi ». Bây giờ có lẽ không phải là lúc chờ đợi « thời cơ thuận lợi » nữa mà là lúc mọi người phải « xắn tay áo lên » để tìm, để sáng tạo, để dám và tự mình đảm lấy trách nhiệm sự tồn tại của mình.

“Cùng chung và Liên Kết”, chúng ta hãy cùng “xắn tay áo lên” để dấn thân phục vụ sứ mạng của chúng ta.

1- Trước hết, cần biết về tâm tính người Việt-Nam

Giáo dục Việt-nam đặt nền tảng trên kinh nghiệm đầu tiên của em bé trong chính gia đình của mình. Chính trong gia đình của em mà em học biết được mối quan hệ với người khác. Chính gia đình sẽ định hướng phong cách của mối quan hệ sau nầy của em đối với xã hội. Kinh nghiệm của người khác, được hấp thụ từ trong môi trường gia đình, sẽ hướng dẫn người Việt-Nam trong những giao tiếp giữa con người với nhau :

Con người sống nhờ sĩ diện, cây cối sống nhờ vỏ cây
Sự giàu sang chi là phù du, Sĩ diện đáng gúa nghìn vàng
Nếu con gặp một cụ già, con hãy gọi là « ông »
Nếu con gặp người trẻ hơn, con gọi là « bác »
và nếu con gặp người trạc tuổi, con gọi là « anh cả »
Nếu con nhường một bước cho kẻ khác,
chính con, con sẽ vượt trùng dương.

Vì vậy mà chúng ta thấy rằng, đối với người Việt-Nam, sự giao thiệp với  người có một ý nghĩa rất khác đối với một người Châu Âu. Đối với người Châu Âu, giao thiệp là chuyển tải một sứ điệp cho người nhận. Điểm nhấn đặt trên sứ điệp. Đối với người Việt-Nam, trước hết phải thành công trong giao tiếp, làm cho 2 đối tác cùng tồn tại mà thường khi không cùng giai cấp. Như vậy, cho thấy rằng, người Việt-Nam quan tâm rất nhiều đến tình cảm được ngầm ẩn dưới những lời được trao đổi :

Lời nói chẳng mất tiền mua,
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.

Cái lô-gích cứng ngắt là một dạng bạo lực. Bạo lực giết chết những quan hệ con người. Chúng ta không thể áp đặt ý của mình lên người khác. Phải gợi ý mà không khẳng định vì đó là một dấu chỉ thiếu kính trọng đối với người đối diện. Ngay cả trong lãnh vực tình yêu cũng thế, bài hát cũ rích nầy cho thấy người nam chỉ thổ lộ tình yêu của mình một cách khéo léo :

Hỡi chiếc thuyền kia ơi,
khi ngươi rời khỏi bến,
người có còn nhớ đến nó chăng ?
Nhưng về phần bến cũ,
Nó vẫn không bao giờ quên ngươi !

Vì vậy, ưu tư giáo dục Việt-nam là tạo nên mối quan hệ tình cảm nầy đối với người khác, là bắt cây cầu hướng về người khác, điều mà ngày xưa đứa bé học sống nơi gia đình.  Đối với người Việt-Nam, điều làm người khác bị sốc nhất, đó là sự dửng dưng.

Người Việt-Nam có một đức tính rất tốt là cần cù làm việc, nhưng có điều ít chịu khó canh tân. Siêng năng và khéo tay nhưng đôi khi lượng giá không  chính xác vì bị tình cảm chi phối nên đôi khi công việc không được hoàn hảo.  Người Việt thích nghi rất tốt đối với hoàn cảnh mới nhưng lại chậm biến đổi và sáng tạo. Vì vậy mà trước những quyền hành, họ khúm núm và tỏ ra chút gì cũng ngạc nhiên. Sống vì tình cảm nhiều hơn lý trí. Nhường kẻ khác dễ dàng thay vì tranh đấu để được phần hơn theo lời dạy của các bậc tiền nhân :  « Nếu con chịu đựng một lần, con sẽ được hưởng 10 lần ». Vì sợi giây tình cảm ràng buộc chặt hơn là luật lệ, nên thông thường họ giải quyết vấn đề theo tập quán hơn là theo luật vì người dân thường hay nói trước những khó khăn họ gặp trong cuộc sống « luật vua thua lệ làng » mà.  Đó là một vài tật xấu mà đôi khi chúng làm chậm sự tiến triển mong muốn.

Người dân Việt-nam, đặc biệt người trẻ, thực chất rất ham học. Không tính những Đại Học và các trường học lúc nào cũng thiếu chỗ, mà các trung tâm sinh ngữ người trẻ cũng ra vào tấp nập. Ngày xưa đi học là để thăng quan tiến chức và vì « một người làm quan cả họ được nhờ ». Ngày nay, 89/168 người được tham khảo cho biết là để có được một chỗ đứng tốt về sau trong xã hội[2] . Ham học là một đức tính rất tốt, một cơ hội để vươn lên. Nhưng cái tham vọng có được bằng cấp bằng bất cứ giá nào thì lại gieo trong đầu óc người trẻ chỉ nhắm vào bằng cấp và chỉ đánh giá một con người qua bằng cấp. Vì vậy mà có một số người trẻ nhứt định không chịu theo lớp học nghề hợp với khả năng của mình. Họ quên một tục ngữ nầy : « Dù nghề nào nhỏ bé đến đâu cũng có thể nuôi sống mình ». Chính đó là một sai lầm của người Việt-nam làm cho họ không động não để khám phá, không làm một cố gắng để sáng tạo để tìm một con đường riêng cho mình hầu thoát ra khỏi ngõ cụt.

Ông Nguyễn Hòa[3], nhà lý thuyết và phê bình văn học, đã trình bày những ý kiến của mình trong một buổi tọa đàm có chủ đề « Chúng tôi là ai ? Người Việt siêng năng nhưng ít  tư tưởng dứt khoát », điều nầy dường như tóm lại tất cả những nét đặc thù chính của một người Việt-Nam :

« Là người, ai cũng thích nói tốt về mình và về cộng đoàn sống của mình. Nhưng một khi thời thế thay đổi và khi mà những mối quan hệ xã hội của con người mở rộng hơn trước kia thì hình ảnh của một người « nói hay » phải đối mặt với nhiều sự thật mà đôi khi là những sự thật tàn nhẫn […] .

« Hình ảnh văn hóa của người Việt-nam được tạo nên trước tiên là nhờ thuyết Khỏng tử, sau đó là Phật và cuối cùng là văn hóa Châu Âu và Mỹ Châu. Nếu phải tranh luận trên lãnh vực nầy thì tôi xác định rằng sự thiếu sót lớn nhất của dân tộc mình là sự lười biếng và tinh thần bảo thủ trong việc chấp nhận những ý kiến mới, kèm theo thói quen ghen tương và tham vọng danh dự. Chính vì sự lười biếng nầy mà chúng ta có khuynh hướng thỏa mãn một cách dễ dàng và xem thường kiến thức và cũng chính vì tinh thần bảo thủ nầy mà chúng ta e dè đổi mới và chúng ta có thói quen dùng tiêu chuẩn của chúng ta để « đo lường » kẻ khác. Sự ghen tương theo « kiểu người nông thôn »  dường như thấm nhập một cách sâu đậm trong tinh thần của chúng ta. Khi nhìn lại chúng ta, tôi không nhận thấy chung quanh mình có nhiều người trong chúng ta « có khả năng và can đảm » nhìn nhận sự yếu đuối của chúng ta ».

Ông Nguyễn Đình Khôi, phó Giám đống Công Ty Viettel trình bày ý kiến của mình như sau :

« Người Việt-nam có nhiều đức tính rất tốt : làm việc giỏi và đặc biệt rất thông minh. Bên cạnh những đức tính tốt đó thì những tính xấu cũng không ít. Ví dụ như suy nghĩ kém dứt khoát, nghĩa là họ chỉ có thể nhìn cái ở ngay cái mũi họ thôi mà không thể nhìn xa hơn một chút, những dự án dài hạn, hay toàn phần.

« Ngày nay, chúng ta chưa thể thoát ra khỏi xã hội nông nghiệp, vì vậy, những đức tính của người nông dân trở nên không thích hợp cho thời buổi hôm nay, cho dù chúng thật có thể rất hay vào thời trước. Xin liệt kê ra đây một vài đặc điểm: tinh thần bảo thủ, thiếu tinh thần sáng tạo, không theo sát thời cuộc, du di trong công tác hằng ngày… lên kế hoạch yếu, hoàn thành phân nửa công việc, trách nhiệm yếu, nghĩ tới lợi ích của mình là trên hết cho nên dùng những chất kích thích nhưng độc hại như các người nông dân chẳng hạn, mà không bao giờ nghĩ đến những tổn thất gây nên cho những người tiêu dùng [....]. ».

Khi liệt kê những đức tính cũng như những yếu kém đặc thù của người Việt-Nam, để cho thấy rằng dù là người tu, nhưng cũng vẫn còn bản chất người Việt, cho dù đã trải qua nhiều năm đào tạo La San, nhưng cũng vẫn còn ảnh hưởng không ít thì nhiều đến xã hội mình sống.

2- Những yếu tố ảnh hưởng đến vấn đề giáo dục

a- Thành viên thứ 150 của WTO [4]

Vào ngày 5 tháng 11 năm 2006, các đại biểu Việt-nam do ông Bô trưởng Bộ Ngoại Vụ Phạm Gia Khiêm làm trưởng phái đoàn, lên đường từ Hà nội sang Genève (Suisse) để tham dự ngày được gia nhập WTO. Hiện diện gồm có ông Bộ Trưởng Bộ Thương Mại Trương Đình Tuyên, là chủ tịch nhóm đàm phán của chính phủ về vấn đề thương mại, phó Bộ trưởng thương mại Lương van Tư và những thành viên của nhóm đàm phán...

Trong ngày Đại Hội của 149 thành viên WTO, tổ chức vào ngày 7 tháng 11 năm 2006, vị Chủ tịch Đại Hội là ông Eirik Glenne đã trình bày 4 hồ sơ của văn kiện nước Việt-nam xin trở thành thành viên của WTO, gồm các báo cáo của ủy ban làm việc; một bản sao về sự cam kết của Việt-nam trong lãnh vực thuế hàng hóa, sự trợ giúp về trồng trọt cũng như tiến trình xuất khẩu; một bản sao cam kết trong lãnh vực dịch vụ và dự án của Hội nghị về việc gia nhập WTO của Việt-nam. Sau khi phê chuẩn hồ sơ và sự đồng ý của tất cả mọi thành viên, vào lúc 11g17 phút giờ  Genève , tức 17g47 phút giờ Hà Nội, nước Việt-nam trở thành thành viên chính thức thứ 150 của Tổ chức Thế giới về Thương Mại đúng khi mà vị Chủ tịch Đại Hội gõ 3 tiếng búa, đây là một sự kiện đáng ghi nhớ của lịch sử người dân Việt-nam, chấm dứt quá trình 11 năm xúc tiến. Sự kiện nầy vừa là một cơ hội vừa là một thách đố. Nhân dịp nầy Ông Tổng Giám đốc WTO Pascal Lamy đã thẳng thắn xác định rằng : « Ngày nay, kinh tế nước Việt-nam trở nên quan trọng không thể tách rời Tổ chức Thương mại quốc tế. Với số dân 80 triệu người, ngang hàng với nước Đức, Việt-Nam khẳng định một lần nữa, việc trở nên thành viên của WTO là thích đáng ». Nhưng, ý thức được thử thách của những ngày sắp đến sau sự kiện nầy, ông Vũ Khoan, cựu Thủ tướng, đã trình bày ý kiến của mình với các phóng viên rằng: « phương tiện duy nhất để biết bơi là nhảy xuống biển ».

Thuộc thành viên của WTO sẽ là một cơ hội cho các cá nhân cũng như các xí nghiệp vươn lên. Nhưng cũng sẽ là một vấn đề làm cho một số khác bị phá sản vì quản lý kém hay vì kỹ thuật quá xưa. Những thách đố nầy bắt nguồn ở sự khác nhau giữa những khả năng và những đòi hỏi của việc hội nhập. Trước tiên là sự tranh đua sẽ gắt gao hơn, với nhiều đối tác hơn trong một lãnh vực rộng lớn hơn và sâu sắc hơn, giữa những sản phẩm trong xứ và những sản phẩm của các nước khác, giữa những xí nghiệp trong nước và những xí nghiệp nước ngoài, không chỉ trên thương trường quốc tế mà thôi nhưng còn cả trong nước nữa bởi vì thuế nhập khẩu sẽ hạ từ 17,4% còn 13,4% trong từ 3 đến 5 năm đầu tiên[5]. Sau đó, sự « phân phối » những lợi ích do sự toàn cầu hóa cũng không đồng đều. Những xứ mà nền kinh tế thấp thì dĩ nhiên là hưởng ít thôi. Việc “phân phối” nầy cũng không đồng đều. Nguy cơ vỡ nợ của các xí  nghiệp kéo theo việc gia tăng thất nghiệp. Hố sâu giữa người giàu và người nghèo ngày càng sâu thêm. Do việc gia nhập vào WTO trong sự toàn cầu hóa nầy, sự lệ thuộc vào các nước lại tăng thêm ; những sự đảo lộn thị trường kinh tế cũng ảnh hưởng đến thị trường Việt-Nam ; rồi môi trường, văn hóa truyền thống tốt đẹp cũng bị lung lai…

Vì vậy, việc hội nhập vào Tổ Chức Thương Mại Quốc Tế vừa là một cơ hội tốt và là một thách đố phải đương đầu. Rút ra được khía cạnh tốt của cơ hội sẽ tạo nên một chỗ đứng bền vững và một sức mạnh đẩy lui được hết các thách đố. Nếu, ngược lại, những thách đố nầy đè bẹp chúng ta thì cơ hội nầy sẽ mất . Và rồi những thách đố biến thành những khó khăn trường kỳ mà dường như chúng cực kỳ khó khăn để vượt qua. 

Nước Trung Hoa đã gia nhập vào WTO từ 5 năm nay (11/12/2001). Người ta lượng giá ra sao về những năm đã qua và những năm sắp đến ?  Ông Wang Jong đã trả lời : « Sau 5 năm nầy, Trung Hoa đã thay đổi bằng nhiều cách một cách tích cực. Quan niệm về thị trường kinh tế, tự do buôn bán và đầu tư đã thấm nhuần một cách sâu đậm vào tinh thần của người dân. Điều quan trọng nhất, đó chính là dân Trung Hoa đã chấp nhận một cách rộng rãi những khái niệm cơ bản của WTO như : tuyên bố một cách công khai, trách nhiệm giải thích về phía nhà nước, chính sách quốc gia về việc đối xử tốt với dân. Ví dụ, những công ty tư nhân trong xứ, nhờ vào sự nâng đỡ của các phóng viên báo chí và những nhà thông thái làm áp lực trên những người quyết định, nên ngày nay những thành phần đó được đối xử ngang như những thành phần thuộc nhà nước hay thuộc ngoại quốc. Trong năm 2004, hiến chương của nước Trung Hoa được hiệu chỉnh, liên quan đến những khái niệm về sở hữu chủ và quyền con người. Người dân đã tham gia nhiều hơn, ở một mức độ nào đó, vào việc quy hoạch về chính trị nhiều hơn trước kia, nhờ vào báo chí thường đăng tin bình luận về chính sách của chánh quyền, vì vậy người dân có thể bàn cãi với nhau. Hơn nữa, các văn phòng của chính phủ ngày nay công bố lên những dự án về luật lệ hay những quy định cho dân chúng để xin ý kiến và cũng tổ chức những cuộc mít-tinh đế công bố những bản báo cáo giải thích cho dân chúng và mời gọi các công ty khác tham gia vào. Tất cả những tiến triển đó được thực hiện trong 5 năm đầu sau khi gia nhập WTO, dường như trợ lực cho sự giải thích việc mở cửa kinh tế giúp gia cố nét đặc thù « mở cửa ».

Chúng ta nhận định rằng việc lượng giá sau 5 năm vào WTO của Trung Hoa không nằm trong lãnh vực kinh tế mà thôi, nhưng còn ở việc canh tân những quy luật đã có cũng như cái quan niệm cá nhân. Đó có phải chăng là chìa khóa của những thành quả trên thương trường kinh tế ? Nếu không có những biến đổi nhận định nầy thì Trung Hoa có được những điều kiện  cần thiết cho việc sản xuất mỗi ngày một phồn thịnh không ? Câu trả lời đã rõ. Chỉ cần 5 năm để Trung Hoa vượt qua Anh Quốc « bằng việc chiếm hạng thứ 4 trong lãnh vực kinh tế thế giới, hạng thứ 3 trong việc xuất khẩu, sau Hoa Kỳ và Dức quốc. Từ năm 2001-2005, việc thương mại  đã tăng trung bình hàng năm 29% ; con số tổng quát lên đến 1400 tỷ đô-la trong năm 2005. Tiền mặt có trong quỹ là 1 tỷ đô-la mỹ. Vào lúc nầy, giá trị bắt buộc được mua từ kho tàng của Mỹ lên đến 275 tỷ đô-la Mỹ vào cuối năm 2005 »[6].

WTO thực sự là một « trò chơi lớn ». Luôn luôn có giá phải trả. Như vậy, chúng ta tự hỏi những phản ứng của những nhân vật tên tuổi trước biến cố nầy ra sao ?

-          Ông Nguyễn Duy Hùng, chủ tịch hội đồng quản trị một Công Ty ở Saigon góp ý : Tôi rất lo lắng, tôi tự hỏi tại sao người ta luôn luôn nghĩ rằng việc hội nhập vào WTO tạo thuận lợi cho các nước khác đi vào Việt-nam mà không nghĩ rằng chúng ta đi đến các nước ngoài ?

-          Ông Trương Gia Bình, Tổng Giám đốc Công Ty FPT nói rằng: Các xí nghiệp ở Việt-nam đứng trước một sự cạnh tranh dứt khoát liên quan đến nguồn nhân lực. Việc gia nhập vào WTO cũng có nghĩa là xác định quyền của tác giả. Trước kia, nhiều xí nghiệp đã từ chối đầu tư trong nước mà quyền tác giả không được tôn trọng mà Việt-nam là một trong các nước đó.

-          Ông Vũ Viết Ngoan, tổng Giám đốc ngân hàng Vietcombank đóng góp ý kiến : Gia nhập WTO đòi buộc tất cả những xí nghiệp kể cả Ngân Hàng Ngọai Thương (Vietcombank) hoạt động theo tiêu chuẩn quốc tế chứ không phải theo tiêu chuẩn của Việt-nam. Chính nơi đây là một sự đụng chạm lớn  đối với các ngân hàng thương mại của Việt-nam mà trong đó Việtcombank phải thúc đẩy việc canh tân một cách nhanh chóng.

-          Ông Trần Phương Bình, tổng giám đốc ngân hàng TMCP Châu Á góp ý rằng : Chúng tôi biết rằng các ngân hàng ở ngoại quốc quan tâm một cách đặc biệt đến thị trường bán lẻ bởi vì với dân số 80 triệu người, nhưng chỉ có 5 triệu người có tài khoản trong ngân hàng. Theo tôi, trong 5 năm nữa, các ngân hàng Việt-nam sẽ có đủ tài nguyên để cạnh tranh ngang hàng với các ngân hàng khác ở ngoại quốc.

Ông Võ Tá Hân, tốt nghiệp cao học vào năm 1973 về quản lý thương mại tại Đại học Massachusetts, đang sống tại Singapour, thành viên của ủy ban quản trị Đại học SIM, đồng thời là cố vấn cho ngân hàng thụy sĩ UBS AG tại Singapour, đã trả lời cho nhật báo THANH NIÊN nhân sự kiện đáng ghi nhớ như sau :

- Đâu là những « quả tốt » mà chúng ta hái được và những giá mà chúng ta phải trả cho việc gia nhập vào WTO?

* Theo những tài liệu về những kinh nghiệm các nước vừa « gia nhập cuộc chơi » thì lập tức sau khi gia nhập, dường như gặp rất nhiều khó khăn. Trong những năm đầu, mọi người cảm thấy cái giá phải trả quá lớn. Trong những năm đầu đó, nhà nước cũng như tổ chức thương mại của nước dường như chưa sẵn sàng và vẫn luôn ở trong thời kỳ chuẩn bị, điều mà các chuyên gia coi đó như là thiếu thông tin. Với những cam kết đối với WTO, những con đường đi đến thị trường phải chịu nhiều đổi thay trong cả hai lãnh vực, có những con đường đóng lại trong khi đó nhiều con đường mới được mở ra…. 

- Theo ông, chúng ta phải làm gì để tránh vết mòn của những nước khác ?

Ngoài những cán bộ khung, những ngành chuyên môn liên quan đến WTO cũng cần phải tổ chức những khóa học tập để phổ biến rộng rãi những thông tin và một sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa các thành viên ở trong nước có ảnh hưởng tới WTO. Chúng ta cũng phải nghiên cứu nghiêm chỉnh những kinh nghiệm thực tiễn của các nước và những lãnh thổ đi trước chúng ta như Népal (gia nhập WTO vào tháng 4 năm 2004), Cao-Miên (tháng 10 năm 2004), Trung Hoa (tháng 12 năm 2004)…Trong những ngày sắp tới, thế giới sẽ chú ý nhìn về Việt-nam hơn và lượng giá mức độ tin tưởng đối với chúng ta qua việc thực hiện những cam kết của chúng ta. Khi gia nhập vào WTO, khối sản xuất hàng hóa và dịch vụ giao hàng sẽ gặp nhiều « sóng gió » trước tiên bởi vì phải đối mặt với những đợt sóng dồn dập khi những kẻ cạnh tranh khỏng lồ của các nước ngoài sẽ đổ xô vào Việt-nam. Mặc dầu ảnh hưởng mạnh mẽ của những nhánh nầy, nhưng chính quyền sẽ phải nhắm vào khối nông nghiệp vì đây là lãnh vực đụng chạm phần đông dân chúng nước ta. Con đường sắp tới dĩ nhiên sẽ gặp nhiều thử thách, nhưng ngay từ bây giờ, không có lý do nào ngăn cản chúng ta ăn mừng thành công mới nầy.

Bây giờ chúng ta nghe ông Phạm Đức Bình ở Đồng nai, được người dân trong vùng gọi là « vua nuôi heo ở Việt-nam ». Ông phát biểu : « phải đóng thuyền lớn và ra khơi ». Vào năm 1988, nối nghiệp của cha anh với một đàn gia súc 800 con lúc ban đầu, ông Bình đưa lên 20 000 con trong một trang trại 12 mẫu. Ngày nay, ông chỉ nuôi heo nái để sản xuất. Đàn gia súc nầy có đến 1500 con.

- Là một nhà chăn nuôi, anh suy nghĩ thế nào về sự kiện gia nhập WTO của Việt-nam ?

- Tôi rất vui mừng phấn khởi về điều đó như tất mọi người dân Việt. Đó là một cơ may hay một vận rủi, tôi không dám bàn đến. Chúng ta hãy dành việc lượng giá nầy cho những nhà chuyên môn. Là một nhà chăn nuôi, tôi suy nghĩ rất nhiều và cảm thấy lo âu cho tương lai những người chăn nuôi như tôi. Trong vòng 3 năm sau nầy, dịch gà và dịch heo chưa được khắc phục. Nguyên do ở đâu ? Những nhà tiêu thụ phải mua với một giá cao, nhiều lần buộc phải nhập khẩu thịt gà còn những người nuôi heo thì có nguy cơ phá sản tập thể bởi vì giá bán ra luôn luôn dưới giá thành khoảng từ 20% đến 30%. Chỉ cần 3 hay 4 thua lỗ như thế là các nhà chăn nuôi heo sẽ thua. Những nhà chăn nuôi heo pha trò rằng : « heo ngày nay không ăn cám nữa mà ăn đất » bởi vì nhiều người trong họ bán đất để trả nợ khi đầu tư vào ngành nuôi heo. 

Một sự kiện khác sẽ xảy ra, đó là sau khi gia nhập WTO, gà sẽ nhập khẩu hàng loạt từ Thái Lan với giá thành hạ, chỉ từ 0,8 đến 1 đô-la mỹ một kí. Trong khi đó, Trung Hoa chiếm hơn 60% chăn nuôi heo của cả thế giới, điều đó sẽ là một đe dọa lớn cho miền Bắc Việt-nam trong lãnh vực nầy. Và chúng tôi thấy trước rằng, nếu nghề chăn nuôi của chúng tôi « chết », những lãnh vực khác của nghề nông sẽ sống rất khó khăn.

- Anh và những người đồng nghiệp suy nghĩ như thế, tức là các anh không thích mở cửa thị trường sao ?

- Tại sao lại không ? Vấn đề là làm sao chúng ta nắm bắt được sự kiện và biết rút ra hay không điều tốt nhất từ cơ hội nầy. Vì vậy như tôi đã trình bày, nhiều nhà chăn nuôi có nguy cơ phá sản nhưng đó là những nhà chăn nuôi nhỏ của tư nhân. Đây là một điều đau lòng nhưng phải biết chấp nhận để tiến hành một sự tái cấu trúc trong chiều hướng tập trung để mở rộng  việc chăn nuôi một cách thật sự kỹ nghệ.

Hiện nay, ngành chăn nuôi nhỏ và tư chiếm một phần trăm khá lớn, 90% ở miền nam, và 97% ở miền bắc. Giới hạn lớn nhất của loại hình chăn nuôi nầy là theo phong trào hay bắt chước người lân cận mà không có một nghiên cứu trước những nhu cầu  thị trường. Cho nên khi giá bị rớt thì phần nhiều trong họ giữ lại để chờ giá lên. Nhưng họ không nghĩ rằng càng giữ lại, tiền thức ăn càng tăng lên cao.  

[...]

-  Theo ông, người ta có thể làm gì để ngành chăn nuôi ở Việt-nam được phát triển một cách bền vững và lâu dài thật sự?

Ngành chăn nuôi phải bảo đảm 5 yếu tố cơ bản sau : mặt bằng, kỹ thuật, thức ăn, hệ thống lò mổ và thị trường tiêu thụ. [...]

Theo ông Phạm Đức Minh, ước tính chung đàn heo trên cả nước Việt-nam lên đến 27 triệu con. Nhưng theo các nhà chuyên môn, chỉ có 30% số lượng nầy là thuộc giống tốt. 70% còn lại (20 triệu con) là giống nội địa, không được tốt. Một con heo con giống tốt bán ra giá gấp 10 lần heo con giống không tốt. Như vậy tính ra 20 triệu heo con giống không tốt chỉ bằng giá 2 triệu con giống tốt. Như vậy, chúng ta thấy 27 triệu con heo mà năng xuất chỉ bằng có 9 triệu con heo giống tốt. Chúng ta thấy ngay kém năng xuất quá rõ ràng.

b- Toàn cầu hóa

 « Sự toàn cầu hóa không phải là một hiện tượng mới mẻ. Theo sự phân tích của một vài nhà chuyên môn thì kinh tế cũng được toàn cầu hóa đã 100 năm »[7]. Nhưng những từ « toàn cầu hóa » thì « chỉ mới được dùng nhiều từ những năm 80, nghĩa là từ khi có sự tiến bộ của kỹ thuật cho phép có được những thành tựu dễ dàng hơn và nhanh chóng hơn ».  Là một nước đang phát triển, với một nền kinh tế còn thấp, nước Việt-nam đang phải đối mặt với bối cảnh trong quan hệ thế giới. Thật vậy, hiện tượng toàn cầu hóa chỉ thực sự bùng nổ trong hai thập niên vừa qua mà thôi, từ ngày « đổi mới năm 1986 », nhưng ảnh hưởng của nó lan đi rất nhanh cũng như sự đối nghịch của quan niệm : một số người vui mừng coi như đó là một « tiến trình có lợi », có những người khác thì phản đối quá trình nầy thậm chí sợ sệt, cho là việc đó là gia tăng sự bất bình đẳng trong nước và giữa họ với nhau, nó sẽ đe dọa công việc và mức sống và trói buộc sự tiến lên trong xã hội »[8] . Sự toàn cầu hóa được coi là một hiện tượng « mở » hành động trên con đường dài với một sự diễn biến phức tạp và đầy những bất ngờ. Dù muốn dù không, sự toàn cầu kinh tế nầy là một khuynh hướng chung mà nơi đó, nước Việt-nam nằm trong dòng chảy những đổi thay nầy, không thể cưỡng lại được vì sự phát triển của sức mạnh sản xuất và kinh tế thị trường, thúc đẩy bởi sự tiến triển của khoa học và kỹ thuật. 

Sự toàn cầu hóa có thể so sánh với một trận đấu, một « sét » đấu : những ai giỏi và thông minh thì thắng nhiều hơn là thua còn người giỏi mà ít thông minh hơn thì thua nhiều hơn thắng. Hình như không ai thắng hết và cũng không ai thua hết. Hoàn cảnh duy nhất mà người ta thua tất cả là khi người ta co mình lại, khi mình đóng cửa, khi mình đẩy lùi sự toàn cầu hóa hoặc khi người ta từ chối hội nhập : đó chính là mình tự giết mình, sẽ bị cô đơn và bị đẩy ra bên lề. Rõ ràng là sự kiện toàn cầu hóa là một cơ may lớn nhưng cũng  một thách đố lớn đang ẩn mình nơi đó. Từ chối nó có nghĩa là trốn chạy trước những khó khăn hay đầu hàng trước khi ra trận. Đó mới là một thất bại lớn.

Rõ ràng là dù gì đi nữa tiến trình toàn cầu hóa tác động đến sự phát triển của nước Việt-nam, nếu Việt-nam muốn « làm bạn » với thế giới. Chúng ta đừng quên tình trạng của đất nước vào năm 2000, lúc mà có đến « 92,7% là người làm nông mà chưa theo một đào tạo nghề nghiệp nào và bị thất nghiệp từ 5 đến 6 tháng trong năm »[9]. Miền Nam Việt-nam chỉ có mùa mưa và mùa nắng. Mùa khô thì đất xấu và nóng, không phù hợp cho việc làm ruộng. Ở đồng bằng sông Cửu Long thì thường bị lụt từ tháng 6 đến tháng 11. Người dân phải đi kiếm việc khác để làm. Chỉ số PIB[10] tính theo đầu người dân trong năm 2000 chỉ bằng « 1/5 chỉ số PIB của Thái Lan » và theo những « thống kê của Canada », Việt-nam chiếm « hàng thứ 125 trên 163 nước »[11]. Cũng vậy, theo thống kê của « World Bank », chỉ số PIB của Indonésia tăng và cứ mỗi hai năm thì tăng gấp đôi. Riêng nước Đại Hàn, chỉ cần 28 tháng, chỉ số PIB tăng gấp đôi, trong khi đó, trong 13 năm (1986-1999), Việt-nam chỉ tăng có 1,55%, nghĩa là phải đến 20 năm, chỉ số PIB tính trên đầu người mới tăng gấp đôi.    

Vài con số nêu lên cho chúng ta thấy một thách đố rất lớn cần phải vượt qua và dân Việt-nam phải lên kế hoạch cho một chiến lược để khắc phục. Nếu không lên được, Việt-nam sẽ bị chìm trong dòng chảy toàn cầu hóa hay bị loại ra khỏi sự phát triển của thế giới. Bởi vì, từ sự kiện nầy, những sự trao đổi và thị trường tài chánh ngày càng hội nhập, nên một sự thật không thể chối cãi dẫn đến những điều kiện cạnh tranh đòi buộc có những qui luật kinh tế mà, dù muốn dù không, các nước đang phát triển như Việt-nam, phải tuân theo. Trong các quy luật nầy có những tiêu chuẩn về chất lượng sản xuất.  Một bên là Việt-nam cũng như các nước đang phát triển phải đạt đến một mức độ nào đó để có thể có tiếng nói và hội nhập vào thị trường chung ; mặt khác, Việt-nam phải biết rõ những qui chế quốc tế để có thể soạn thảo những luật lệ phù hợp với những chuẩn quốc tế, đây là lãnh vực mà hình như là Việt-nam còn rất  yếu kém, để có thể thu hút sự đầu tư của người nước ngoài.

Như phần đông các nước đang phát triển, nước Việt-nam đã đẩy mạnh lãnh vực kỹ nghệ hóa và hiện đại hóa trong  thập niên gần đây,. Nhưng phải hiểu rằng sự phát triển không bao hàm chỉ ở việc xây dựng nhanh chóng các nhà cao tầng và cơ sở hạ tầng mà thôi, như : đường xá, sân bay, bưu điện…, là những phương tiện cần thiết cho sự phát triển kỹ nghệ và hiện đại hóa. Bởi vì, để làm những con đường, mở thêm cảng, xây những cây cầu tân thời có chất lượng tốt và với một giá đúng, hợp lý thì phải « hiện đại hóa con người và thể chế chính trị ». Dĩ nhiên, đó là một công việc dài hạn. Không phải một sớm một chiều để có thể thay đổi những tập quán, những quan niệm và những cách cư xử của một xã hội nhất là đối với một nước mà tỷ lệ công việc đồng áng chiếm đến 73%. Vì vậy, tâm lý của những người nông thôn, những quan niệm nhỏ nhen, địa phương, không liên kết với nhau luôn tồn tại và ngự trị nơi nhiều cấp bực trong cuộc sống của cả người ở nông thôn và người ở thành phố. Canh tân triệt để cách sống của cả một xã hội đã từ lâu được ru  ngủ trong một nền kinh tế bấp bên lỗi thời, thì đòi hỏi một chính sách táo bạo và những giải pháp vừa can đảm vừa sáng tạo đã được khởi xướng từ nhiều năm nay, đặc biệt trong lãnh vực vi tính ứng dụng và truyền thông. Nhưng điều làm cho người ta quan tâm nhất, đó chính là sự nhìn nhận sự « tiến triển của vi tính ứng dụng » đã tiến khá xa trên con đường phát triển. Thế nhưng, đó không phải chỉ ở trong lãnh vực kỹ thuật, cơ khí, phần mềm tốc độ mà thôi…, nhưng trước tiên phải có một sự « tiến triển về quan niệm » [12]. Như vậy, để hội nhập vào kinh tế thị trường của sự toàn cầu hóa, một mặt, Việt-nam phải cập nhật hóa những kiến thức khoa học và mặt khác những quan niệm mới, những sáng kiến mới phù hợp với sự quản lý về sản xuất, về tổ chức các hoạt động của xã hội, những mối quan hệ không phân biệt đối với các tôn giáo khác nhau trong nước và những đối tác nước ngoài. Điều cần quan tâm, đó là trọn bộ chính sách được thích nghi phải thêm vào những yếu tố được trình bày  sau đây do dịch vụ của FMI (Fonds Monétaire International):  

« - những biện pháp nhắm đến việc ổn định kinh tế vĩ mô bằng cách tạo nên những điều kiện thuận lợi cho việc đầu tư và tiết kiệm;

« - những biện pháp hướng ra bên ngoài để thăng tiến hiệu năng băng việc gia tăng những trao đổi và đầu tư;

« - những canh tân thuộc về cấu trúc phải nhắm đến việc khích lệ sự cạnh tranh trên đất nước;

« - thể chế cứng rắn và một chính phủ có hiệu quả hầu bảo đảm việc quản lý tốt những việc công;

« - những biện pháp trong lãnh vực giáo dục, đào tạo, nghiên cứu và phát triển hầu khích lệ sự sản xuất;

« - một quản lý món nợ bên ngoài cho phép huy động những tài nguyên đủ cho một sự phát triển lâu dài »[13].

Thật vậy, sự toàn cầu hóa và gia nhập vào WTO chỉ là một hiện tượng có hai mặt. Tham gia vào hiện tượng toàn cầu hóa và thực hiện sự gia nhập vào Tổ chức Thương Mại Quốc tế là hai cách diễn đạt khác nhau để giải thích một xí nghiệp, một tiến trình thống nhất, điều đó bao gồm một con đường khó khăn như cựu Thủ Tướng Phạm Đồng đã nhắc đi nhắc lại nhiều lần rằng: « Chúng ta đang đi trên con đường không có bản đồ ». Thế nhưng tư tưởng nầy của Lỗ Tấn, một triết gia Trung Hoa, cũng đáng cho chúng ta suy nghĩ : « Tự bản chất, trái đất không có con đường, nhưng với thời gian, con người đi qua đi lại làm nên nó ». Vì  vậy, dân Việt-nam bắt buộc phải làm cho tri thức của mình có giá trị, nhân cách và lương tâm nghề nghiệp của mình trong giai đoạn mới nầy của lịch sử, mà không thể bỏ qua khía cạnh cải cách quan niệm. 

« Chấp nhận thách đố để tiếp nhận những cơ hội lớn », đó là sứ điệp vĩ đại của Genève. Sau khi việc hội nhập ASEAN, rồi APEC và ASEM và hôm nay là WTO, Nước Việt-nam chứng tỏ dứt khoát việc hội nhập của cả dân tộc Việt-nam. Trước những thách đố được chấp nhận và khuyến cáo ở Genève, nước Việt-nam sẽ phải nhận thức chúng để có thể đương đầu.

Trước câu hỏi « sự kiện toàn cầu hóa, phải vui mừng hay lo sợ ? », những dịch vụ của FMI đã thực hiện một nghiên cứu sâu sắc những vấn đề thực tế nầy :

- Toàn cầu hóa là gì ? Là sự phát triển mà không có tiền lệ và làm trầm trọng sự bất bình đẳng : những khuynh hướng thu nhập của thế kỷ XX ; những nước đang phát triển : mức độ hội nhập ; sự toàn cầu hóa có làm tăng sự nghèo khó và sự bất bình đẳng không ? Người nghèo làm sao có thể lắp đầy một cách nhanh chóng hơn sự chậm trễ của họ ? Sự toàn cầu hóa có trừng phạt những người làm việc của những xứ nghèo cấp tiến không ?; những khủng hoảng định kỳ có là một hậu quả không thể tránh được của sự toàn cầu hóa không ?; Vai trò của những cơ quan và những tổ chức ? Thế nhưng kết luận có hơi bi quan : «  trong chừng mực mà sự toàn cầu hóa đã phát triển, mức sống  (nhất là khi nó được đo lường bằng những chỉ số tổng quát) có chút tiến triển trong hầu hết các nước. Thế nhưng, kết quả tốt nhất đạt được là của những nước tiên tiến và chỉ có một ít nước đang phát triển mà thôi ». Dĩ nhiên, dù muốn dù không, nước Việt-Nam đã hoà trộn vào  nhịp điệu của sự toàn cầu hóa với những khía cạnh tốt và xấu của nó. Nhưng cũng như có vị Giám mục đã so sánh sự toàn cầu hóa giống như một ngọn gió mát mang đến cho chúng ta những điều tốt đẹp, chúng ta phải mở rộng cửa để thưởng thức hết mức bằng cách chấp nhận sự hiện diện của vài con muỗi mà ngọn gió mang đến cùng chúng ta.

c- Tái cấu trúc vùng PARC

PARC do chữ « PACIFIC ASIE REGIONAL CONFERENCE[14] ». Từ hơn 30 năm nay, các Sư huynh thuộc những nước Châu Á và Úc Châu, đã muốn xích lại gần nhau để giúp đỡ nhau nên đã thành lập một Hiệp Hội mang tên la PARC gồm các nước Úc, Ấn Độ, Thái Lan, Nhật, Hồng Kông, Mã Lai và Việt-Nam. Mỗi năm một lần, các Sư huynh Giám Tỉnh và các đại diện các Phụ tỉnh họp lại với nhau để cùng nhau suy tính linh hoạt vùng PARC.

Kể từ PARC 29, các tham dự viên đã đề cập vấn đề tái cấu trúc vùng PARC. Mục tiêu nhắm đến là thành lập một hay hai Tỉnh Dòng trong vùng Châu Á –Thái bình Dương để giúp đỡ những nước đang gặp khó khăn về tài chánh và để nếu có thể được, chia sẻ nhân sự nữa. PARC 30 nhóm họp vào năm 2007 đã tìm ra được hai mẫu tái cấu trúc và đã đề nghị với Hội Đồng Cố Vấn Trung Ương ở Roma.

d- Lợi ích và thách đố của sự tái cấu trúc nầy.

i- Lợi ích

1.         Đây là một con đường hữu hiệu để làm phát triển sinh khí và  sức sống của tất cả các Đặc khu, đặc biệt trong lãnh vự Sứ Mạng.

2.         Cung cấp cho các Sư huynh một con đường hữu hiệu để phối hợp những yếu tố cấu thành nầy ;

3.         Thấy một cách rõ ràng hơn những nhu cầu của các Đặc khu trong Tỉnh Dòng, cách riêng những đòi hỏi về tài nguyên (tài chánh và nhân sự) ;

4.         Cung cấp một sự uyển chuyển lớn lao nhất để đáp lại những nhu cầu của Sứ Mạng cho tất cả Tỉnh Dòng.

5.         Có được một khả năng lớn nhất đế đạt tới sự hoàn hảo yêu cầu trong việc huấn luyện tất cả các Sư huynh và các Anh Chị em Liên Kết giáo dân ;

6.         Thăng tiến việc tương tùy và phân phối hợp lý những tài nguyên ;

7.         Cung cấp việc sử dụng tốt nhất những khả năng điều hành ;

8.         Tránh sự xé lẻ của một vài Đặc khu ;

9.         Cung cấp một con đường hữu hiệu cho các Đặc khu yếu về tài nguyên để có thể đạt tới việc tự túc ;

10.       Đơn giản các cấu trúc và số nhân sự đòi hỏi cho việc quản trị ;

11.       Thăng tiến trách nhiệm giữa Tỉnh Dòng và Dòng ;

12.       Thực hiện tối ưu hóa những phương hướng cho phép lấy những quyết định.

ii- những thách đố

13.       Những cấu trúc mới tự nó không phải là mục đích, nhưng là một giai đoạn trong tiến trình tái cấu trúc ;

14.       Những Đặc khu nhỏ sẽ có thể bị những Đặc khu lớn thống trị ;

15.       Những thành viên của Ban Cố Vấn Liên Minh và những Cố Vấn của Tỉnh Dòng đòi hỏi một sự bảo đảm chắc chắn của việc đồng trách nhiệm và phân quyền ;

16.       Sự bất an của một số Anh em liên quan đến sự thay đổi nầy ;

17.       Học làm thế nào để truyền thông bằng một ngôn ngữ chung thích hợp ;

18.       Phối hợp Ban Cố Vấn Liên Minh và những Ban Cố Vấn của Tỉnh Dòng như là một sự sống mới của Dòng ;

19.      Tìm được tài chánh để trợ cấp cho tất cả những đòi hỏi của những cấu trúc mới ;

iii- Những nguyên tắc cơ bản của Tỉnh Dòng mới

Những nguyên tắc căn bản của Tỉnh Dòng mới sẽ là Đồng trách nhiệm, Phân quyền, Tương Tùy và Liên đới. Tiến trình xác thực của trách nhiệm bảo đảm rằng những nguyên tắc nầy được ban hành toàn bộ :

20.      Những điều khoản của Luật áp đặt cho tất cả những quyết định của Sư Huynh Giám Tỉnh và Hội đồng Cố Vấn của Tỉnh Dòng ;.

21.      Những đại biểu đặc biệt được tùy thuộc các Đặc khu hay các Vị Trách Nhiệm (hay các Hội đồng Cố Vấn) của Đặc khu quyết định ;

22.      Hội đồng Cố Vấn của Đặc Khu thông tin về những mục tiêu và những nhu cầu của địa phương ;

23.      Hội Đồng Cố Vấn Tỉnh Dòng quan tâm đến những nhu cầu của tất cả các Đặc khu ;

24.      Tỉnh Dòng bảo đảm rằng mỗi Đặc khu chăm sóc về tình trạng sức khỏe và tuổi tác của mỗi anh em ;

25.      Các Sư huynh ở lại trong Đặc khu hiện nay và được chỉ định phân nhiệm vụ do chính vị Lãnh đạo của Đặc khu ;

26.      Tất cả những di chuyển các Sư huynh đến các Đặc khu được thực hiện sau khi tham vấn riêng các Sư huynh và với vị Lãnh đạo của Đặc khu ;

27.      Tỉnh Dòng nâng việc huấn luyện sơ khởi lên cùng trình độ.

Khi duyệt xét những điều lợi và những thách đố và những nguyên tắc cơ bản của việc tái cấu trúc, nhữngTỉnh Dòng còn lại, những Phụ Tỉnh và những Đặc khu có 2 lựa chọn sau :

a) Chọn lựa thứ nhất : gồm có 2 giai đoạn : Liên Hiệp trước hết coi như một sự chuyển tiếp đến một Tỉnh Dòng mới. Các đặc khu chọn kiểu nầy gồm có : Hồng Kông, Mã Lai, Xinh, Phi Luật Tân, Myanmar và Indonésie..

b) Chọn lựa thứ hai : gồm các nước sau đây : Úc, (Nouvelle Zélande, Papouasie, Nouvelle Guinée), Ấn độ, Nhật, Pakistan, Thái Lan..

Còn lại hai nước chưa chọn, đó là : Sri Lanka và Việt-nam. Các nước nầy hứa sẽ chọn trong một thời gian ngắn nhất.

Trước kia, các Sư Huynh Việt-nam có ý kiến không thuận mấy đối với việc tái cấu trúc nầy, với lý do là « không thấy có gì tốt » hay hơn nữa « chúng ta có nguy cơ làm mất căn tính của chúng ta » ( !). Riêng cá nhân tôi, tôi ý thức có những khó khăn xảy đến, nhưng đó sẽ là một cơ may để thăng tiến các Sư huynh trẻ trong đời sống nghề nghiệp, sư phạm, quản lý và thiêng liêng nữa. Vả lại, dù muốn dù không, Tỉnh Dòng La San Việt-nam không thể đứng bên lề trước làn sóng toàn cầu hóa nầy.  

3- Ảnh hưởng đối với giáo dục

Khi bàn đến vấn đề lớn của sự toàn cầu hóa và sự kiện nước Việt-Nam gia nhập vào WTO, tôi không muốn tìm xem định nghĩa thế nào là toàn cầu hoá hay làm một nghiên cứu về vấn đề quá phức tạp nầy. Nhưng ảnh hưởng toàn diện của sự kiện lịch sử nầy, nhất là trong lãnh vực giáo dục, bắt buộc tôi phải làm một nghiên cứu ngắn gọn về những lợi ích và những thách đố nhằm vào việc hội nhập xã hội thích ứng trong tương lai. Vả lại, việc Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng đến gặp Đức Giáo Hoàng cũng là một nguồn hy vọng của các người công giáo, có được một sự tự do đích  thực  tôn giáo ngày càng rõ nét hơn.

Thật vậy, để gia nhập vào sự toàn cầu hóa về kinh tế, nước Việt-nam phải có một sức mạnh rất lớn của những người làm việc quản lý có chất lượng để điều hành công nghệ kỹ thuật cao và những cơ quan khác liên quan đến kinh tế hầu cho phép đất nước đứng ngang hàng với các nước khác trên thế giới. Sự đòi hỏi nầy trở thành ưu tiên số một của việc giáo dục  trong nhà trường. Nhưng, giáo dục về kiến thức được coi như là trung tâm để giúp người trẻ tìm được chỗ đứng của mình trong xã hội mà thôi thì chưa đủ, vì sự phát triển của đất nước không được giới hạn trong lãnh vực kỹ thuật và kinh tế hay thay đổi cấu trúc. Nhưng cùng lúc phải đồng hành với người trẻ trong tiến trình nhân cách hóa nhờ vào việc huấn luyện những đức tính nhân bản. Thật vậy, giáo dục cần chỉ cho thế hệ trẻ đối mặt với những thách đố của một thế giới tiêu thụ  và cá nhân hóa như điều chúng ta đã phân tích trong phần thứ hai về vấn đề xuống cấp và coi thường những đức tính nhân bản từ người trẻ đến giáo viên. Nếu không làm như thế, tương lai người trẻ sẻ hư đi mà không thể nào ngăn chặn được.

a- Trách nhiệm của những người trưởng thành

Trong phần thứ hai, chúng ta đã biết qua về tình hình người trẻ và giáo dục Việt-nam ngày hôm nay. Những ai quan tâm đến tương lai của người trẻ ngày hôm nay, cảm thấy lo âu khi thấy những biểu hiện tiêu cực ngày càng nhiều hơn trong cuộc sống. Tôi xin được phép tóm lại nơi đây vài điểm chính :

i- người trẻ thiếu định hướng thích đáng

Người trẻ ngày hôm nay có rất nhiều phương tiện và cơ hội để vươn lên trong cuộc sống. Nhưng không có nhiều người trẻ nhắm đến một mục tiêu cao hơn việc tiêu thụ và công ăn việc làm. Từ khi đất nước thống nhất, người trẻ Việt-nam được đào tạo trong nhà trường có mục tiêu đào tạo theo lý tưởng cộng sản như là lý do tồn tại, đúng như những người đi trước trong thời kỳ bảo vệ và tái cấu trúc quê hương.

Nhưng thực ra lý tưởng nầy không còn làm người trẻ ngày hôm nay xác tín mà ngược lại còn hơi nghi ngờ vì nhiều lý do, nhất là thấy cha mẹ của chúng không làm gương cho chúng về điểm nầy. Một số đông trong họ được ví như là những vị anh hùng, chịu thương chịu khó một cách dễ dàng, hy sinh quên mình cho thế hệ sau… Nhưng ngày nay, họ trở thành những con người giàu hơn ai hết…. [15].

Mặt khác, giáo dục gia đình hay nhà trường không đáp lại khát vọng của người trẻ đang cần tình thương, lời khuyên , lòng tin, sự đồng hành để định hướng cuộc đời cho đúng. Trính thư của một học sinh gởi cho một người bạn là một bằng chứng cụ thể sự khao khát nầy :

Böùc thứ 1.

Taâm söï cuûa moät em hoïc sinh:

"Laø moät trong nhöõng hoïc sinh gioûi nhaát lôùp choïn cuûa tröôøng Leâ Quyù Ñoân, toâi raát ñau khoå khi bò lieân tieáp ba con 6 trong caùc moân : Toaùn, Lyù, Vaên. Chính toâi coøn khoâng hieåu taïi sao mình laïi bò ñieåm keùm nhö vaäy nöõa ! ? Toâi oân baøi kyõ, hieåu baøi roõ theá maø khi laøm kieåm tra toâi laïi beát nhö vaäy. Hoâm qua khi noùi cho meï bieát toâi bò ñieåm keùm, meï la maéng toâi raát laâu, laïi coøn noùi raèng : “Maøy raùng maø hoïc haønh cho ñaøng hoaøng, maøy maø laø hoïc sinh khaù hoïc kyø 1 thì tao cho maøy nghæ hoïc, ôû nhaø naáu côm, giaët giuõ. Hai anh maøy tuy hoïc dôû, nhöng tao coøn cho hoïc ñeå  traùnh nghóa vuï quaân söï. Coøn maøy laø con gaùi, ñaâu coù ñi nghóa vuï quaân söï ! Tao vaø ba maøy khoâng muoán maát tieàn ñeå roài nhaän laáy caùi giaáy khen hoïc sinh khaù ñaâu!”. Toâi thaät söï chaùn naûn !

Töø nhoû meï ñaõ khoâng quan taâm ñeán taâm traïng cuûa toâi maø chæ chaêm lo cho cuoäc soáng vaät chaát maø thoâi. Meï ñaâu bieát raèng, toâi phaûi maát haøng giôø ñeå suy nghó caùch ñoái nhaân xöû theá sao cho hôïp tình, hôïp lyù. Toâi phaûi maát caû naêm trôøi ñeå ñi tìm vaø ñoïc heát nhöõng cuoán saùch “Nhöõng taám loøng cao caû” do töï toâi ñeå daønh tieàn ñeå mua thay vì ngoài noùi chuyeän vôùi meï hoaëc ñeå nghe meï khuyeân baûo. Toâi cuõng khoâng hieåu meï muoán gì ? Moïi ngöôøi thöôøng baûo : “Cha meï vui nhaát laø luùc thaáy con mình thaønh ñaït”. Nhöng toâi thaáy hình nhö meï khoâng nghó nhö vaäy. Meï chæ chuù troïng “Coâng, dung, ngoân, haïnh” cho toâi qua cöû chæ, lôøi noùi, caùch giao tieáp ; chöù meï khoâng bao giôø hoûi toâi : “Con ñang buoàn aø ? Keå cho meï nghe ñi ! Bieát ñaâu meï seõ giuùp ñöôïc con ?”. Coù nhieàu luùc toâi caûm thaát thöông meï voâ cuøng. Luùc meï beänh toâi ngoài keá beân ñeå saên soùc ; luùc meï coù chuyeän gì khoù khaên, toâi ñeàu gaéng heát söùc mình ñeå giuùp meï. Meï raát hay khen toâi tröôùc maët baø con. Chính vì hai ñieåm ñoái laäp nhau naøy maø toâi khoâng hieåu ñöôïc meï, khoâng bieát ñöôïc meï coù thöông toâi khoâng ? Töø nhoû, toâi lôùn leân khoâng ñöôïc vun ñaép tình meï (toâi nghó nhö vaäy) ; vaø baây giôø toâi meät moõi laém roài ! Toâi chaùn ngaáy söï chòu ñöïng, chaùn ngaáy söï vui  cöôøi giaû taïo cuûa mình trong nhöõng naêm qua “TOÂI PHAÛI LAØM GÌ ÑEÅ TÌM ÑÖÔÏC CON NGÖÔØI THAÄT CUÛA MÌNH ?”.

Böùc thứ 2.

(Sau khi ñoïc böùc thö thöù 1,
moät baïn nhoû khaùc ñaõ hoài aâm nhö sau)

Sau khi ñoïc xong baøi cuûa baïn, toâi chôït nghó ñeán cuoäc soáng cuûa toâi… Coù leõ khi sinh ra toâi khoâng ñöôïc may maén nhö caùc baïn ! Coù baïn coù caû ba laãn meï ; coøn toâi töø nhoû cho ñeán baây giôø, toâi chöa moät laàn ñöôïc goïi tieáng “Ba” !? Suoát 15 naêm qua meï toâi vöøa laø ngöôøi cha, vöøa laø ngöôøi meï ; ngöôøi ñaõ nuoâi daïy toâi khoân lôùn. Khoâng nhö meï cuûa baïn, meï toâi khoâng baét toâi hoïc thaät gioûi. Nhöng cuõng coù luùc meï la toâi veà chuyeän hoïc haønh, vì meï thaáy maáy ngöôøi baïn coù con hoïc gioûi quaù ! Toâi nhôù coù laàn meï la toâi : “Maøy chæ coù aên vôùi hoïc maø cuõng khoâng xong ! Maøy khoâng hoïc ñöôïc nöõa thì noùi vôùi tao moät tieáng, tao cho maøy ôû nhaø ñi laøm thueâ cho ngöôøi ta !”. Luùc aáy, sao töï nhieân toâi thaáy meï ñaùng sôï vaø taøn nhaãn ñeán theá ? Nhöng toâi khoâng traùch meï, vì toâi bieát chæ vì caùi “só dieän” neân meï môùi noùi nhö vaäy thoâi. Töø caâu noùi ñoù cuûa meï, toâi ñaõ coá gaéng hoïc, hoïc heát söùc mình. Nhöng roài toâi cuõng chæ ñaït ñeán hoïc sinh trung bình, vì söùc hoïc cuûa toâi chæ ñöôïc vaäy, duø toâi coù coá gaéng caùch maáy.

Cuõng nhö meï cuûa baïn, meï toâi luùc naøo cuõng eùp buoäc toâi phaûi soáng theo nhöõng quy caùch cuûa meï ; naøo laø phaûi coâng, dung, ngoân, haïnh, naøo laø nöõ coâng gia chaùnh… Nhieàu luùc toâi caûm thaáy quaù ngoät ngaït, quaù chaùn naûn vôùi cuoäc soáng hieän taïi cuûa mình. Coù nhieàu luùc toâi raát caàn meï an uûi, nhöng toâi laïi khoâng daùm noùi hoaëc hoûi meï, maø chæ bieát bòa ra caâu chuyeän gioáng mình ñeå hoûi meï, hoaëc töï toâi phaûi ñi tìm lôøi giaûi ñaùp cho mình qua nhöõng cuoán saùch vieát veà tuoåi môùi lôùn. Baïn coù bieát khoâng, nhieàu luùc toâi cuõng tuûi thaân laém chöù ! Toâi cuõng muoán coù ba, muoán ñöôïc nhìn thaáy ba meï toâi ñöôïc haïnh phuùc nhö bao gia ñình khaùc… Nhöng caùi öôùc muoán vaãn maõi chæ laø moät giaác mô ñeïp maø thoâi !? Coù nhieàu luùc toâi hoûi meï ? Ba con laø ai ? Ba con laø ngöôøi nhö theá naøo ?”. Baïn coù bieát meï toâi traû lôøi nhö theá naøo khoâng ? Meï toâi ñaõ traû lôøi : “Ba maøy haû ? Maøy khoâng coù ba ! Cöù coi nhö ba maøy ñaõ cheát roài !?” Maø taïi sao chöù, taïi sao cuoäc soáng laïi baát coâng vôùi toâi quaù vaäy !? Taïi sao meï laïi khoâng hieåu toâi cô chöù…?

Baïn ôi, cuoäc soáng cuûa toâi khoâng thieáu vaät chaát maø chæ thieáu tình caûm cuûa cha meï. Nhieàu luùc meï toâi chæ bieát kieám tieàn ñeå cho toâi ñöôïc ñaày ñuû veà vaät chaát vaø nhöõng thöù maø toâi ñoøi hoûi… Nhöng meï ñaâu heà bieát laø toâi caàn gì, toâi muoán gì. Meï toâi ñaâu bieát laø toâi chæ caàn moät chuùt quan taâm, moät chuùt chaêm soùc cuûa meï (duø moät chuùt xíu cuõng ñöôïc !) Thì cuõng ñuû laøm aám laïi traùi tim cuûa nhöõng ngöôøi con nhö chuùng toâi. Meï ñaâu coù bieát laø toâi thöông meï nhieàu laém chöù, thöông nhöõng luùc nhìn thaáy meï meät moûi ñeå kieám tieàn nuoâi toâi… Nhöng cuõng coù luùc toâi gheùt meï laém, gheùt nhöõng luùc meï la toâi, ñaùnh toâi ; nhöõng luùc ñoù toâi haän meï voâ cuøng. Nhöng duø noùi gheùt hay haän meï gì ñi nöõa thì ñoù cuõng chæ laø lôøi noùi beân ngoaøi chöù trong loøng thì toâi thöông meï raát nhieàu, luùc naøo cuõng giöõ nguyeân maõi nhö vaäy khoâng bao giôø thay ñoåi.

Nhöng bieát laøm sao ñöôïc, vì ba meï chính laø ngöôøi ñaõ sinh ra vaø nuoâi daïy chuùng ta khoân lôùn maø ? Thoâi thì boån phaän laøm, chuùng ta haõy bieát laéng vaø laøm theo nhöõng gì maø ba meï mình muoán. Duø bieát raèng “hoï” khoâng hieåu chuùng ta laém. Ngoaøi toâi vaø baïn coøn coù raát nhieàu ñöùa treû khaùc cuõng coù cuøng hoaøn caûnh nhö chuùng ta. Ai cuõng mô öôùc ñöôïc ba meï quan taâm chaêm soùc vaø hieåu roõ con mình muoán gì, ñang nghó gì ; duø chæ moät chuùt thoâi cuõng ñöôïc ! Nhöng maø theo toâi nghó, chaéc chæ moät thôøi gian ngaén nöõa thoâi – khi ñaõ khoân lôùn - chuùng ta coù theå seõ hieåu roõ hôn veà ba meï cuûa mình vaø luùc ñoù ba meï coù theå cuõng seõ hieåu ra raèng chuùng ta caàn tình thöông vaø söï chaêm soùc cuûa “hoï”.

Baïn aø ! Moïi chuùng ta ñeàu coù moät soá phaän khaùc nhau, khoâng ai gioáng ai caû, nhöng maø baây giôø toâi chæ muoán noùi vôùi baïn moät ñieàu laø : Baïn haõy cöù soáng hoàn nhieân, vui veû leân ñi. Haõy coi nhö khoâng bieát gì caû, gioáng nhö khi mình coøn laø con nít vaäy ñoù. Baïn cöù soáng thaät con ngöôøi cuûa baïn chöù khoâng caàn phaûi soáng giaû doái. Coù leõ moät ngaøy naøo ñoù, meï baïn seõ hieåu vaø thoâng caûm cho nhöõng vieäc laøm cuûa baïn. Nhö toâi ñaây, duø cuoäc soáng khoâng mæm cöôøi vôùi toâi laém nhöng toâi vaãn coá gaéng soáng vui veû nhö khoâng heà bieát chuyeän gì ñaõ xaûy ra vôùi mình… Toâi ñaõ coá gaéng raát nhieàu ñeå vöôn leân trong cuoäc soáng, vì vaäy baïn cuõng haõy coá gaéng vöôn leân ñeå soáng vui veû nhö toâi, baïn nheù !?

(Moät ngöôøi baïn)

Böùc thứ 3.

Con yeáu ñuoái laém cha meï ôi !

Toâi lôùn leân trong moät hoaøn caûnh thieáu thoán ; khoâng phaûi thieáu thoán veà vaät chaát nhöng laø thieáu thoán veà tình thöông cuûa cha meï…

Cha meï toâi ôû nhaø rieâng. Hoï gôûi toâi cho oâng baø ngoaïi nuoâi töø nhoû… Toái naøo toâi cuõng ra ngoaøi cöûa ñöùng ngoùng tôùi, ngoùng lui chôø xem hoâm nay meï coù gheù thaêm mình khoâng ? Khi coù meï qua thì toâi möøng laém, cöù chaïy laêng xaêng. Coøn luùc meï baän khoâng qua ñöôïc thì toâi chæ bieát neùp mình vaøo loøng ngoaïi ñeå maø khoùc thaàm chöù khoâng daùm khoùc lôùn, vì sôï maáy caäu maáy dì la…

Theá laø ñaõ 16 naêm troâi qua. Toâi daàn daàn trôû neân chai lì vôùi cuoäc soáng. Luùc coù meï hoaëc khoâng toâi cuõng chaúng caàn ! Maõi cho ñeán khi sanh em toâi ra, cha meï phaûi baùn nhaø ñi, doïn veà ôû chung vôùi ngoaïi ñeå tieän chaêm soùc em beù. Coù ôû chung thì toâi môùi bieát, ñaõ töø laâu cha meï toâi luoân soáng trong maâu thuaãn vôùi nhau, hoï cöù caõi loän hoaøi ! Toâi caûm thaáy ngoät ngaït vì haønh ñoäng thieáu traùch nhieäm cuûa cha meï mình. Cuoái cuøng khoâng coøn chòu ñöôïc nöõa neân cha meï toâi ñaõ ly dò. Ñoù laø moät cuù soác voâ cuøng lôùn ñoái vôùi toâi vì trong caû doøng hoï toâi chöa töøng coù ai laøm chuyeän ñoù caû !!!

Caùi baûn chaát chai lì ngaøy caøng traàm troïng, rieát roài toâi ñaâm ra lì lôïm, khoù öa. Chaúng coù ai hieåu toâi caû ! Thaät ra toâi yeáu ñuoái laém, ñaâu coù ai hieåu ñöôïc cho toâi ! Ai cuõng nghó toâi cöùng raén, nhöng ñoù chæ laø veû beà ngoaøi. Caùi beà ngoaøi khoâng dieãn taû ñöôïc caûm xuùc thaät beân trong cuûa toâi. Caùi beà ngoaøi chai lì vì nhöõng naêm thaùng thieáu thoán tình thöông cuûa cha meï…

Cha meï ôi! Con hieåu raèng khi khoâng coù haïnh phuùc maø phaûi soáng chung vôùi nhau thì quaû laø moät cöïc hình ñoái vôùi cha meï. Nhöng sao con khoâng theå naøo chaáp nhaän ñöôïc caùi söï thaät ñoù, caùi söï thaät ñaùng gheùt ñeán möùc kinh khuûng ! Con mong raèng cha meï seõ suy nghó laïi. Con mong raèng sau khi ñoïc ñöôïc nhöõng doøng chöõ naøy, cha meï seõ hieåu raèng con cuûa cha meï yeâu ñuoái laém ! Noù khoâng nhö caùi veû beà ngoaøi cuûa noù ñaâu !

Chuùng con raát caàn ñeán tình thöông vaø söï quan taâm cuûa cha meï !

(N-Traâm)

ii- chương trình phổ thông liên tục thay đổi

Chương trình phổ thông liên tục thay đổi nhưng điều làm chúng ta quan tâm là chỉ có 30% trong nhóm người soạn thảo ra các chương trình đó nằm trong ngành giáo dục. Vì lý do đó dẫn đến nhiều lõ hỏng, bất cập trong chương trình, điều đó buộc nhà giáo phải « lộ đề thi » chỉ vì « thành tích bắt buộc  ... »[16] .Hệ thống giáo dục trong những năm gần đây bị « than phiền trầm trọng mà không thể khắc phục trong một thời gian ngắn » [17].

iii- ảnh hưởng của việc toàn cầu hóa

Qua đường truyền của mạng, của truyền thông hiện đại và cũng của những người trẻ từ các nước khác đến hoặc người trẻ ngoại quốc gốc Việt, nhưng người trẻ ở các nước giàu … ảnh hưởng rất nhiều đến người trẻ Việt-nam trong lối sống tiêu thụ, muốn làm gì thì làm mà không thể và cũng không biết lý tưởng hay mục tiêu nào phải chọn lựa. Sự thiếu mục tiêu nầy biểu lộ nhất là nơi người trẻ khi chúng không biết quan tâm gì đến tương lai, chẳng cần biết tương lai mình sẽ ra thế nào và từ đó cũng không cần phải tính xây dựng, chuẩn bị cho tương lai của mình. Họ chỉ sống thỏa mãn cho hôm nay, không cần nghĩ rằng việc mình làm hiện tại sẽ nguy hại ra sao cho gia đình, cho xã hội và cho chính bản thân họ nữa. Nhiều bạn trẻ vui chơi suốt đêm trong những quán Karaoke, sử dụng một cách thoải mái « ectasy »…Điều nầy đã được nghiên cứu trong phần thứ hai và đó là bằng chứng sống động của hiện tượng nầy.

iv- Nỗi đau triền miên : vấn đề nhân bản bị quên lãng.

Khi con người không có lý tưởng để sống thì vấn đề đạo đức, những đức tính nhân bản không còn chỗ đứng trong người, đó là chuyện phải có. Vì thiếu những đức tính cơ bản nầy  mà một số đông người trẻ (kể cả người lớn) coi thường luật pháp, vi phạm một cách thoải mái, không quan tâm đến những truyền thống tốt đẹp của cha ông… Theo báo cáo của Ủy ban Phòng Chống SIDA, được công bố ngày 5 tháng 2 năm 2002, con số người nghiện ma túy đã lên đến 112 343 mà 70% người nghiện là dưới 30 tuổi. Con số nầy được Ủy Ban phòng chống công bố chỉ là con số được tính trong những nơi cai nghiện tập trung, tình nguyện hay bị ép buộc, tuy nhiên con số ở ngoài các trại tập trung thì không tính được và chắc chắc là phải cao hơn con số nầy nhiều. Số những người bị nhiễm HIV khá cao : 147 000 người trong năm 2002. Phần đông trong họ là những người còn rất trẻ. Theo ước tính của Bộ Y tế Việt-Nam thì vào năm 2005, có đến 197 000 trường hợp bị nhiểm. Một số những bạn gái trẻ nầy là những người làm việc bên Cao-Miên (27 000 người), trong độ tuổi từ 14 đến 18 tuổi [18].

Mặt khác, số người nữ trẻ bị mang thai bất đắc dĩ ngày càng nhiều. Mỗi năm, có khoảng  1 000 000 trường hợp phá thai mà trong đó có khoảng 3000 còn là vị thành niên và 10% là nhiễm HIV+. Hơn nữa, những tội phạm cũng được trẻ hóa và càng ngày càng nhiều. Làm sao chúng ta có thể vẫn bàng quang trước dấu chỉ xuống dốc của thế hệ người trẻ ngày hôm nay mà không tham gia vào việc xây dựng xã hội được ? Chúng ta có thể xem trong phần phụ lục, một nghĩa trang ở Nha Trang của hàng ngàn trẻ em bị phá thai một cách chính thức trong các bệnh viện. Dù thế nào đi nữa thì chúng cũng đã là người. Vì vậy, một số người thiện nguyện đến các bệnh viện mỗi tuần một lần, thu gom những bào thai đó và đem chôn trong nghĩa trang nầy. Chúng ta cũng còn gặp được những nghĩa trang cùng loại ở nhiều nơi khác như : Gia-lai, Huế….   (photo, p.459). Cùng nhau, chúng ta đọc báo Người Lao Động :

10 năm nhặt xác 3000 hài nhi

Gần 10 năm nay, có một bà cụ đã bước sang tuổi 73 vẫn ngày ngày lặn lội khắp nơi để nhặt những thai nhi bị bỏ rơi đem về chôn cất. Đó là bà Phạm Thị Cường, ngụ xã Nghĩa Thắng, huyện Nghĩa Hưng - Nam Định.

Bà bộc bạch: “Hãy yêu thương những linh hồn bé nhỏ bị bỏ rơi kể cả khi chúng đã qua đời, bởi những đứa trẻ tội nghiệp ấy đã gánh thay chúng ta những tai họa ở trần gian”.

Không thể kìm lòng

Ở làng quê nghèo ven biển xã Nghĩa Thắng, không ai còn lạ với hình ảnh một người đàn bà đã vào cái tuổi thất thập cổ lai hy ngày ngày âm thầm đi gom nhặt thi hài những đứa trẻ khắp nơi về chôn cất.

Trên đường về Nghĩa Thắng, khi hỏi thăm nhà bà Cường, chúng tôi đã được nghe nhiều câu chuyện về bà qua những nông dân ở vùng quê này. Ở nơi đây, mọi người vẫn trìu mến gọi bà là bà Hương’’ hài nhi’’có lẽ một phần cũng do những công việc mà bà đã và đang làm.

Bà là một người hiền lành, phúc hậu. Đã gần 10 năm nay, không quản ngày nắng cháy da cháy thịt hay đêm đông lạnh giá, bà vẫn lặn lội khắp mọi ngả đường của huyện Nghĩa Hưng, đặc biệt là khu vực thị trấn Đông Bình, để nhặt các hài nhi xấu số bị phá bỏ về chôn cất.

Cuộc sống của bà Cường chỉ trông vào gánh bán rau quả và những đồ tạp hóa ở khu chợ Đông Bình. Nơi đây có một số cơ sở nạo phá, hút thai nhi. Mỗi ngày có hàng trăm ca nạo phá thai đã diễn ra, một phần công khai còn chủ yếu là bí mật, cũng đồng nghĩa với việc hàng trăm hài nhi bị vứt bỏ.

Trong câu chuyện với bà Cường, thỉnh thoảng chúng tôi vẫn nghe thấy tiếng thở dài của người phụ nữ đã ở tuổi gần hết cuộc đời về những chuyện lắt léo nhân tình thế thái của cuộc sống.

Bà nói như oán trách: “Cuộc sống ngày càng phát triển thì nhiều người sống càng buông thả hơn. Ngày càng nhiều các cô gái đến các phòng khám ở Đông Bình để phá thai cũng đồng nghĩa với việc ngày càng nhiều đứa trẻ vô tội phải đi theo những vết kéo oan nghiệt.

Mỗi lần nhìn thấy thi hài của các cháu bị vứt bỏ nơi đầu đường, xó chợ tôi lại không thể kìm lòng, càng thương các sinh linh bé nhỏ bơ vơ chưa kịp cất tiếng khóc chào đời đã phải chịu thay tội vạ mà cha mẹ chúng đã gây ra. Đáng trách quá!”.

Bị cười chê là… khùng!

Gần 10 năm nay, họ đã tìm nhặt và an táng hơn 3.000 sinh linh bé bỏng. Tưởng chừng như chỉ có mình bà Cường đi làm công việc “kỳ khôi” là gom nhặt và an táng cho những linh hồn bé nhỏ nhưng bà lại gặp được người bạn cùng chí hướng.

Đó là ông Vũ Văn Bao, người cùng thôn, cũng âm thầm làm công việc tạo phúc đức như bà. Hai con người, hai số phận nhưng họ có chung một tấm lòng nhân ái với những số phận bất hạnh. Họ gặp nhau rồi ngày ngày lại cùng nhau thực hiện một công việc chung, một ơn nghĩa để đời.

Từ đó đến nay, ngày ngày người dân xã Nghĩa Thắng thường gặp cảnh hai người đều đã ở tuổi xưa nay hiếm lóc cóc trên những chiếc xe đạp cà tàng, đạp hàng chục cây số. Họ rong ruổi trên những nẻo đường, tìm bới trên từng bãi rác, thậm chí đến tận các cơ sở nạo hút thai, bệnh viện để… xin thi hài về chôn cất.

Những hài nhi nhặt về, bà Cường cùng với ông Bao tỉ mẫn cho vào những bát hương hoặc tiểu sành nhỏ. Bà Cường tâm sự: “Những ngày đầu, tôi thường bị người đời cười chê cho là khùng nhưng dần dần, họ hiểu nên cũng có vài người đi làm cùng”.

Nhiều lúc bà Cường cũng nản khi có quá nhiều đứa bé bị nạo hút như vậy. Nhiều lúc bà định dừng công việc này nhưng lại nghĩ đến những đứa trẻ bơ vơ, sống không thấy mặt cha mẹ, chưa kịp chào đời đã bị bỏ rơi.

Bà lại thấy mình không thể đứng nhìn được, phải làm việc gì sao cho có ích. “Vì vậy, tôi không kể gì là gian khổ, mưa nắng hay ngày đêm, lúc nào nghe tin ở đâu đó có thi hài bị bỏ rơi là lại tìm đến để xin về mai táng”- bà Cường cho biết.

Nghĩa trang Quần Vinh trong một chiều mùa hạ, bà Cường lặng lẽ thắp những nén nhang thơm lên phần mộ của những hài nhi xấu số. Rồi bà nói trong tiếng nấc: “Các con chưa kịp chào đời đã phải trả giá cho sai lầm của những kẻ sinh thành nên các con. Bà thắp nén nhang thơm, mong các con được an nghỉ”.

Bên ngôi mộ chung được xây dựng khá kiên cố và sạch sẽ, bà cho biết nó được một nhà hảo tâm trong TPHCM gửi tiền ra để xây cho các cháu. “Gần chục năm nay, chúng tôi đã an táng cho hơn 3.000 sinh linh bé bỏng tại nơi này”- bà não nề.

Nhìn những bát hương bên trên có gắn xi măng và được đánh dấu rất chi tiết, mà theo bà Cường mỗi bát hương đó là một đứa trẻ, tôi không khỏi chạnh lòng suy nghĩ. Một địa phương nhỏ như Nghĩa Hưng mà gần chục năm đã có hàng ngàn em bé bị bỏ rơi và chết đi khi chưa kịp chào đời! Đó quả thực là con số quá đau lòng.

Càng thương các cháu nhỏ bao nhiêu, tôi lại càng khâm phục những con người như bà Cường và ông Bao bấy nhiêu. Những việc họ làm không chỉ mang ý nghĩa nhân ái mà đó là hành động cao cả trong cuộc chiến bảo vệ quyền sống của con người, giúp chúng ta nhận ra một thực tại đau lòng, ngẫm về việc sống buông thả của một bộ phận giới trẻ hiện nay đã để lại những hậu quả đau lòng.

Cầu mong… thất nghiệp

Tuy hoàn cảnh gia đình rất khó khăn, bản thân lại già yếu nhưng lúc nào bà Cường cũng hiển hiện niềm tin cuộc sống và tình thương yêu con người.

Tâm sự với chúng tôi, bà Cường không mong ước điều gì ngoài việc mình được… thất nghiệp. Bà mong sẽ không còn phải ngày ngày đi làm công việc thu gom xác hài nhi đầy đau đớn này nữa.

Tuy vậy, bà Cường vẫn khẳng định: “Tôi sẽ tiếp tục công việc này cho đến khi nào còn sức khỏe. Tôi sẽ tiếp tục đi thu gom những hài nhi xấu số về chôn cất, bởi theo tâm niệm của tôi, những đứa trẻ tội nghiệp đó đã quá bất hạnh. Tôi quyết không để các cháu cô đơn mặc dù đã rời trần thế”.

Chúng tôi rời nghĩa trang Quần Vinh khi mặt trời đã tắt. Nhìn những ngôi mộ của các sinh linh bé nhỏ, chúng tôi biết các cháu đã có giấc ngủ yên bình bởi các cháu được những người dù không trực tiếp sinh thành nhưng luôn làm tất cả để bảo vệ giấc ngủ bình yên cho mình ở nơi vĩnh hằng.

Ngày mới sẽ đến, hy vọng sẽ không còn cảnh những bào thai bị vứt bỏ nữa để những người như bà Cường hay ông Bao sẽ được nghỉ ngơi và xã hội sẽ không còn những cảnh đau lòng.

 ***

Ám ảnh

Bà Cường vừa rót nước trà mời khách vừa tâm sự về “cơ duyên” dẫn mình đến cái nghiệp làm phúc này. Bà cho biết vẫn nhớ như in ngày 8-3-2002. Trên đường đến chợ Đông Bình để bán rau, khi đi đến cầu Đông Bình, bà Cường thấy có một túi ni lông màu đen, ruồi muỗi bám đen.

“Lúc đầu tôi cứ nghĩ đây là túi rác của gia đình nào đó ném ra đây. Nhưng rồi đi được một đoạn, tự dưng trong người tôi như có lửa đốt, cứ bồn chồn chẳng yên, đặc biệt là hình ảnh chiếc túi màu đen cứ như ngay trước mắt mình. Đứng lại suy nghĩ một lúc, tôi quyết định quay lại xem bên trong túi bóng đó chứa thứ gì”- bà Cường nhớ lại.

Bà Cường bàng hoàng và đau xót khi chứng kiến một hài nhi đang thoi thóp thở, thân thể bị kiến bu đầy nhưng đôi mắt bé mở to nhìn bà chằm chằm như muốn nài nỉ, van xin.

“Tôi đem đứa bé về nhà, lau rửa sạch sẽ rồi đi xin sữa cho cháu bú nhưng cũng chỉ được ít phút sau, cháu đã tắt thở. Tôi cứ bị ám ảnh mãi ánh mắt của cháu, cứ đau đáu nhìn tôi. Nhiều đêm trăn trở suy nghĩ, tôi quyết định phải làm một việc gì đó chứ không thể để những cảnh thai nhi bị người ta bỏ đi mà không hề được chôn cất”- bà Cường tâm sự.

Theo Người Lao động

¶¶¶¶¶

Không tử đã định nghĩa con người như sau : « Con người là kẻ có con tim », nhưng theo văn hóa Trung hoa, con tim cũng có nghĩa là « tình yêu tha nhân ». Một cách nói khác, ai không có con tim thì không xứng đáng được gọi là người. Theo những phân tích trong phần thứ nhất, chúng ta thấy giới trẻ ngày nay mất dần điều quí nhất và quan trọng nhất để trở thành con ngưiời, đó là đạo đức (hay tình yêu tha nhân). Khi đã mất đi đạo đức, con người trở nên ích kỷ, tàn bạo và vi phạm đủ loại tội ác như ăn cắp ăn trộm, gian lận, giết người, buôn bán ma túy …, và bên cạnh đó, biển thủ của công, chiếm đoạt tài sản của dân… Nếu những người trưởng thành sống như thế thì người trẻ nghĩ gì ? Làm sao họ có thể sống khác đi được. Để minh họa điều nầy, người ta thường kể chuyện 2 con cua, con cua lớn bò trước, con cua bé bò sau. Thình lình con cua lớn quay lại hỏi con cua nhỏ : « Ủa, sao mầy bò ngang ? » Con cua nhỏ trả lời : « Con đâu có bò ngang, con thấy ông bò sao thì con bò vậy !. » 

Hiện tượng người trẻ sống không có định hướng và không lý tưởng hình như là một bệnh hay lây và khá phổ biến. Họ không nhắm điều gì khác hơn là tiêu thụ và đi tìm sự đua đòi, thậm chí trụy lạc : chơi ma túy, sử dụng thuốc lắc (ectasy) một cách tự do, đua xe một cách điên rồ bằng cách tháo thắng ra, quan hệ tình dục dễ dàng và vô độ, phá thai loạn xạ và khi còn vị thành niên … tất cả những điều đó bây giờ được xếp vào hạng top. Sự suy thoái đạo đức tổng thể nầy làm cho những người quan tâm đến tương lai đất nước phải đau lòng. Khi bàn đến vấn đề coi thường những giá trị nhân bản và truyền thống tốt đẹp của người Việt-Nam, thì dường như một số người bĩu môi mà rằng : « Ông gìa quá rồi ». Thật vậy, văn hóa Pháp có câu : « Nếu người trẻ biết, nếu người già có thể »  (Si les jeunes savaient, si les vieux pouvaient ). Thế giới là của tất cả mọi người. Xã hội có người trưởng thành và  người trẻ. Trong tầm nhìn đó, cựu Bề Trên Dòng Đa Minh là linh mục Timothy Radcliffe đã viết tự tưởng nầy rất đơn sơ nhưng rất thâm thúy : « Nếu trong một cộng đoàn chỉ có các Bề Trên quyết định tất cả, thì đức ái không thể ngự trị trong đó ; nếu chỉ có những nhà thông thái điều hành cộng đoàn, thì cộng đoàn đó sẽ được biến thành một hàn lâm viện kỳ cục ; nếu chỉ có những người già điều hành, cộng đoàn đó không có tương lai ; nếu chỉ có những người trẻ điều hành thì nó sẽ mất gốc ». Điều quan trọng là mỗi người ở vị trí của mình, làm công việc của mình và mang góp phần của mình vào sự vận hành chung của cộng đoàn.

4- Các sư huynh La San Việt-Nam đối diện với việc Toàn cầu hóa  

Đứng trước tình trạng tiêu cực của tuổi trẻ, với tư cách là nhà giáo dục La San, chúng ta phải tự đặt cho mình câu hỏi : « Chúng ta có thể làm gì ? Mục tiêu nào chúng ta phải nhắm đến ? » Nhiều con đường mở ra trước mắt chúng ta : hơn một ngàn trẻ em mồ côi, từ 300 000 đến 400 000 người bị nhiễm chất độc da cam, những kẻ nghiện rượu và ma túy, người trẻ hành nghề mại dâm, trẻ em đường phố, người bị nhiễm HIV+/AIDS, bị gia đình ruồng bỏ, hơn 4 triệu người di dân mà có đến 50% không biết chữ, người trẻ bỏ học nửa chừng. Chưa tính đến một số lớn người trẻ bỏ làng ra đi vào các thành phố lớn để tìm việc làm. Không biết bao là tệ nạn xã hội phát sinh.

Chúng ta là những bậc phụ huynh, là những người trưởng thành, chúng ta được kêu mời đảm lấy trách nhiệm về những người trẻ nầy, là tương lai của đất nước, của xã hội và của Giáo hội nữa. Chúng ta phải làm hết sức để giúp những người trẻ nầy vượt qua những bóng đêm của cuộc sống : trình bày cho họ một lý tưởng của cuộc sống và khích lệ họ sống trọn vẹn như một con người. Chúng ta có thể hợp tác với các thiện nguyện, các giáo viên khác, các nhà văn, cả với những nghệ sĩ để giúp người trẻ xây dựng cuộc sống của họ nhờ vào văn hóa, nghệ thuật…

Những giải pháp chính trị và kinh tế càng thấy khó khăn thì những vị có trách nhiệm càng đòi hỏi phải chỉnh đốn mà không chờ đợi « thời cơ thuận lợi », nếu không thì sẽ quá trễ để khôi phục.

Trước khi trả lời câu hỏi các sư huynh La San có thể làm gì ở trong tình trạng nầy ngày hôm nay, chúng ta hãy xem lướt qua về tình trạng hiện nay của Tỉnh Dòng La San Việt-Nam :

a- Số Sư huynh trong năm 2007

i- Tỉnh Dòng Việt-Nam

- Cộng đoàn :                                                  22

- Hiện diện trong 8 Giáo Phận tại miền Nam Việt-Nam

ii- Nhân sự

- Tổng số :                                                       96

- Khấn trọn đời :                                              71

- Khấn tạm :                                                    21

- Tập sinh :                                                        4

- Thỉnh sinh :                                                     5

iii- Theo tuổi

Vào năm 2007, số các sư huynh đạt 96 người. Con số tuy khiêm tốn nếu phải so sánh với các Dòng khác tại Việt-Nam. Nhưng đó cũng là một sự khích lệ đối với một Dòng Tu sĩ-giáo dân, trong một nước Xã Hội Chủ Nghĩa, trong một xứ mà đầu óc người công giáo thích đời sống linh mục và coi đời sống nầy cao hơn đời sống tu trì không linh mục. Mặc dù tỷ lệ trung bình về tuổi tác hãy còn cao (53,9) gồm  16,3% các sư huynh tuổi từ 40-49, và 25% tuổi từ 30-39, cũng có một tương lai tương đối hứa hẹn và lạc quan.

Số các Sư huynh theo tuổi

Trước sự gia nhập ào ạt của việc toàn cầu hóa, các sư huynh bằng cách nầy hay cách khác, phải tìm một con đường để len lõi vào ngành giáo dục, hoặc mở một trường phổ thông hoặc một ngành nào khác. Một cái nhìn nhanh chóng vào tình trạng nhân sự hôm nay có thể sẽ giúp các vị lãnh đạo định hướng cho người trẻ trong công việc đào tạo. 74 sư huynh trên danh sách là sinh sau năm 1942. Những ai trên 65 tuổi và còn sức khỏe tốt còn có thể làm việc hay đảm lấy một vài trách nhiệm nào đó tạm tính trong 5 năm nữa, thì còn 8 người. Đó là thuộc nhóm thứ 1. Những sư huynh còn đang hoạt động thuộc nhóm thứ 2, sinh từ năm 1949 đến năm 1978 chiếm con số cao nhất : 44 sư huynh. Nhóm thứ 3 gồm các sư huynh đang ở thời kỳ huấn luyện , Học viện hay đi làm thừa sai : 10 sư huynh.

Các Tập sinh và Thỉnh Sinh còn đang trong thời kỳ huấn luyện lâu dài được xếp vào nhóm 4 : 12 người. Trình độ học vấn của các sư huynh hiện nay còn yếu : 34 sư huynh trên 74 đã tốt nghiệp Đại học, nhưng chỉ có 17 người có bằng sư phạm. Vài ý kiến đóng góp cho Tỉnh Công Hội thứ 11 phản ảnh hậu quả do cái lổ hỏng nầy, có ghi rằng : « không năng động trong công việc, không có tinh thần sáng tạo,  không hiểu rõ ràng ý nghĩa  giáo dục trong công tác lo cho nội trú và giới trẻ, không tìm tòi học hỏi, đào sâu tâm lý thanh niên ; roi mây là phương tiện chính để sửa phạt ». Chia sẻ âu lo sau đây của một anh em trẻ được coi như là một tiếng kêu khẩn cấp đến những người có trách nhiệm giáo dục trong Tỉnh Dòng : « Tôi không được chuẩn bị trước về sư phạm để dạy học. Tôi muốn đi làm công nhân viên trong các xí nghiệp mà thôi » !

b-  Căn tính La San còn mù mờ  

Hai thế hệ được phân biệt rõ ràng trong Tỉnh Dòng : « thế hệ già » là những sư huynh sống trong Dòng trước năm 1975 đã phục vụ giáo dục cả cuộc đời trong trường học và « thế hệ trẻ » là những sư huynh vào Dòng sau 1975, hay chính xác hơn, là những sư huynh mới gia nhập Dòng sau một thời gian dài bị gián đoạn (từ năm 1975-1992), tức là gia nhập Dòng sau năm 1992. Người thế hệ trước quan niệm giáo dục là ở nhà  trường, rất khó thay đổi quan niệm suy nghĩ giáo dục ngoài nhà trường. Còn « Thế hệ trẻ » La San ngày nay cũng có nghe nói về giáo dục La San trước năm 1975, nhưng không hiểu nhiều về ảnh hưởng giáo dục nhà trường La San trên đất nước. Vì vậy mà có phúc thảo cho Tỉnh Công Hội 11 ghi rằng : « Nhiều sư huynh, sau nhiều năm ở trong nhà huấn luyện khác nhau, nhưng không hiểu rõ Sứ Mạng La San ! Vì vậy mà họ sống một cuộc sống buồn chán, không quan tâm đến những sinh hoạt rất khiêm nhường nơi các cộng đoàn, có những ảo tưởng phải tìm cái gì đặc biệt, được nhiều người biết ». Điều nầy cũng dễ hiểu thôi. Trong thời buổi mà « phương tiện ưu việt » là nhà trường không còn nữa, anh em La San phải tìm ra những hướng mới để tiếp tục sống ơn gọi giáo dục của mình, ngoài nhà trường truyền thống. Đây là một khó khăn để được mọi người chấp nhận. « Thế hệ trước» thì « chưa tin », « thế hệ trẻ » thì chưa « thấy ». Một trong những hướng đó ngày nay là chăm sóc nội trú. Phần đông các cộng đoàn đều có nuôi nội trú, nhưng vài anh em lại sợ bị gởi đến nhà nội trú, tuy nhà nội trú là một môi trường thuận lợi để anh em có thể tiếp cận người trẻ, sống sứ mạng của mình qua công tác giáo dục. Một trong những lý do của sự « sợ hãi » nầy vì không hiểu rõ sứ mạng giáo dục thật sự, cho dù có những dấu chỉ lợi ích rõ ràng qua công tác lo cho nội trú, điều đó dẫn đến việc « không hăng say nhiệt thành, không có tinh thần sáng tạo, không có sáng kiến… » là một phúc thảo được gởi cho Tỉnh Công Hội năm 2007. 

c- Sứ mạng chia sẻ hay Cùng Chung và Liên Kết để phục vụ giáo dục người nghèo.

Hiện thực nầy luôn luôn tồn tại từ nguyên thủy của Dòng Anh em Trường Kitô, có nguồn gốc từ lúc mà « Gioan La San và 12 môn đệ của Ngài liên kết để hiến trọn đời mình cho việc giáo dục Ki-tô cho những trẻ em nghèo »[19]. Nhưng chủ đề nầy chỉ được đề cập đến một cách sâu xa trong 40 năm sau nầy và được Tổng Công Hội thứ 39 (1966) tiếp tục triển khai và hơn nữa, đã đặc biệt quan tâm đến những người ki-tô-hữu dấn thân cho các anh chị em của mình và ngày hôm nay, muốn thực hiện điều đó trong thế giới văn minh nầy (VC 96 à 99)[20].

« - Tổng Công Hội thứ 39 nhắc nhở Dòng rằng « định hướng đến với người nghèo là thuộc về mục tiêu của Hội Dòng » (Bản Tuyên Ngôn 28.2). Dòng các Anh em đặt định hướng ở nơi đó như là lời đáp trả đối với đòi hỏi nầy. Các sư huynh ý thức điều đó nhưng những Anh Chị em liên kết cũng sẽ từ từ thực hiện sự khám phá nầy ;

« Tổng Công Hội thứ 40 (1976) thừa nhận một sự quan trọng rất lớn đối với lời khấn liên kết  bằng một ngiên cứu nghiêm túc về nguồn gốc của lời khấn nầy. Trong thời gian nầy, các thành viên đầu tiên của hội Signum Fidei khấn hứa;

« - Tổng Công Hội thứ 41 (1986) nói với Gia Đình La San, đánh dấu sự nhìn nhận được được tỏ bày cho hàng ngàn người góp phần vào sứ mạng;

« - Tổng Công Hội thứ 42 đề cập đến đề tài Sứ Mạng Chia sẻ và nói về những Anh Chị em Liên Kết ».

Từ ngữ nầy thường được lặp đi lặp lại trong các tài liệu của Dòng, nhất là trong các Thư Mục Vụ (TMV) của Bề Trên Tổng Quyền trong các Thư Mục Vụ từ năm 2000 đến năm 2007 : 

-          Gương mặt của Sư huynh ngày hôm nay- trọng tâm của lời khấn thư tư của [Liên kết] (TMV 2000.)

-          Là Sư huynh trong Cộng đòan – Sự Liên Kết thứ nhất của chúng ta (TMV 2001).

-          Liên kết với Thiên Chúa của cuộc sống – Đời sống cầu nguyện của chúng ta (TMV 2002).

-          Được Liên kết với Thiên Chúa của người nghèo – Đời sống tận hiến của chúng ta cho Thiên Chúa của người nghèo – Đời sống của chúng ta dưới ánh sáng của lời khấn thứ tư của chúng ta (TMV 2003).

-          Được liên kết với Thiên Chúa của Nước Trời và nước của Thiên Chúa – Sứ giả và nô tỳ của Lời Chúa (TMV 2004).

-          Được liên kết để cùng nhau đi tìm Thiên Chúa, theo Đức Giê-su Ki-tô và làm việc cho Nước của ngài (TMV 2005).

-          Được liên kết với Thiên Chúa của lịch sử, lộ trình huấn luyện của chúng ta (TMV 2006).

Tổng công hội thứ 44 kéo dài từ 30 tháng 4 đến 2 tháng 6 năm 2007 và 111 Tổng Công Hội viên muốn nói với hết tất cả chúng ta, các sư huynh và những người cộng sự La San rằng « các anh chị chiếm hết chỗ trong tâm hồn, trong tư tưởng và trong sự chọn lựa của chúng tôi »[21]. Sư huynh Tổng Quyền đã khẳng định lại rằng « cộng đòan là sự liên kết thứ nhất của các sư huynh ». Đã có một bài viết mang tựa đề « Liên kết cho Sứ Mạng Giáo dục La San » đuợc xuất bản trong Tập san của Dòng vào năm 2005, số 250, đồng thời cũng được xuất bản một DVD mang tựa đề « Cùng Chung và Liên Kết để Phục vụ Giáo dục người nghèo » nhằm mục đích chuẩn bị cho Tổng Công Hội thứ 44 nầy, và đây là « một điểm quy chiếu liên miên » cho các buổi làm việc của các Công Hội viên. Còn hơn là điểm quy chiếu nữa : « Tổng Công Hội đã chấp thuận bảng Báo Cáo nầy ( dẫn đến Đại Hội Thế Giới năm 2006) cho tòan Dòng Anh em Trường Ki-tô ». Chính vì vậy mà những cộng sự viên La San « đã luôn luôn hiện diện trong các cuộc trao đổi và trong những định hướng mà chúng tôi (các Công Hội Viên) đã lấy quyết định ».

Để hiểu rõ hơn về ý nghĩa của cụm từ Liên Kết, sư huynh Edwin Artegea đã trình bày sơ đồ sau đây có tên là « Những vòng tròn Liên Kết » [22] (Cercles de l’Association » tại Roma ngày 25 tháng 9 năm 2006. Theo sư huynh, Liên Kết « có thể được trình bày như một vòng tròn, yếu tố sống bảo đảm cho sư tồn tại và sự kết nới các sư huynh trong Dòng và với các người Liên Kết, trong mọi mức độ, cho sứ mạng mà Thiên Chúa đã trao phó cho họ »[23].

Vòng tròn lớn, theo tác giả, đó là một môi trường cần cho sự sống, mang cụm từ « LIÊN-KẾT » (Asso-cia-tion) và bao trùm 3 khía cạnh cơ bản, được tượng trưng cho ba vòng tròn : vòng tròn thứ nhất « diễn tả khía cạnh thiêng liêng của sự liên kết » ; vòng tròn thứ hai thể hiện « sự liên kết bằng lời khấn và qua sự sáng lập của các sư huynh với nhau » ; vòng tròn thứ ba là sự liên kết đòan sủng bao trùm hết mọi thành phần, sư huynh và những người cộng sự giáo dân mà ngày nay người ta gọi là « Anh Chị em Liên Kết ».

Những Anh Chị em Liên Kết La San gia tăng từng năm một nơi cộng đòan các sư huynh. Vào năm 2004, tại nước Philippines chẳng hạn, các sư huynh chỉ có khỏang 40 người, nhưng những anh chị em liên kết đã lên đến con số 4900 người. Bởi vì các sư huynh càng ngày càng lớn tuổi nhưng những người kế thừa thì không nhiều, nên có đến 97% công việc của các sư huynh được những Anh Chị em Liên Kết đảm nhận. Thật vậy, trong quá khứ, các sư huynh hợp tác với những người giáo dân để điều hành các trương học. Nhưng ngày xưa, tất cả đều qui về các sư huynh và các sư huynh không dám trao trách nhiệm quan trọng cho những cộng sự viên và phần họ, họ cũng không dám đảm nhận. Ngày nay, ngược lại, một quan niệm mới đã được thay thế : trọng tâm của sự hợp tác nầy không còn là các sư huynh nữa nhưng là SỨ MẠNG. Sự chia sẻ Sứ Mạng trở thành thiết yếu và sống còn. Một vấn đề khác đồng thời nảy sinh : quyền thừa những tài sản, sự giao tiếp giữa quí sư huynh và những Anh Chị Em Liên Kết, quyền quyết định….  « Vài sư huynh cảm thấy bị mất mát truớc con số « xâm lược » của những người giáo dân » và quá cẩn thận đến độ bị chao đảo vì « sự hiện diện gia tăng của những người hợp tác trong những sinh họat hàng ngày của chúng ta.

Một khủng hỏang ơn gọi dẫn đến việc suy giảm ơn gọi trong một số lớn các Dòng tu, cũng như trong dòng La San, trên thế giới và tại Việt-Nam và sự kiện đó vẫn còn tiếp tục ngay cả trong những nước tiên tiến mà ngày trước có rất nhiều ơn gọi như nước Pháp và Tây Ban Nha chẳng hạn. Việc phát động phong trào « Liên Kết » trong lúc mà các Tập Viện ở Châu Âu lần lượt đóng cửa để cuối cùng chỉ còn một nhà Tập duy nhất cho vùng Châu Âu tại Tây Ban Nha, không làm sao tránh khỏi sự phê bình của người dân kể cả nơi các sư huynh, cho rằng đây là hành động của người sắp chết. Ý thức rằng « Liên Kết » không phải là một sự đe dọa nhưng là một ơn của Thiên Chúa, Tổng Công Hội thứ 44 đã chọn « Liên kết phục vụ giáo dục người nghèo như là một trong những đề tài chính và hơn nữa, một ủy ban sẽ nghiên cứu « Luật Dòng các sư huynh » để đưa vào những đề mục về sự « Liên Kết ».

Tại Việt-Nam, vào ngày 1 tháng 1 năm 2002, các « anh Chị em Liên Kết La San » đến từ các tỉnh thành, những nơi có cộng đòan các sư huynh, họp mặt lần thứ 1 tại La San Mai Thôn. Anh Chị em Liên Kết báo cáo những gì họ đã có thể cùng làm với các sư huynh tại địa phương và đồng thời lên chương trình hành đỗng cho năm sắp đến. Hai sự kiện quan trọng diễn ra trong năm 2007 nầy, đó là : Tổng Công Hội thứ 44 tại Roma vào tháng 5 và Tỉnh Công Hội của Tỉnh Dòng La San Việt-Nam vào tháng 2 và tháng 7. « Là sư huynh  hôm nay », đó là chủ đề đang được triển khai nhằm chuẩn bị cho Tổng Công Hội 44. Mục đích của Tỉnh Công Hôi cũng không được đi bên lề mục tiêu của Tổng Công Hội. Ngược lại  « Tỉnh Công Hội phải được tổ chức tiếp theo sau Tổng Công Hội hầu xúc tiến việc áp dụng những quyết định của Tổng Công Hội »[24]. Năm nay, lợi dụng sự hiện diện của hơn 150 người của mọi lứa tuổi, chúng tôi đã muốn dẫn họ tham gia tinh thần của Tổng Công Hội. Ngày hôm đó, Sư huynh Coldwell đến từ Roma, thư ký của Ủy Ban Huấn luyện của Dòng, góp ý như sau : « Đại hội các sinh viên, các Nữ tu La San, các cựu học sinh và các đối tác được mời gọi gợi lên những phương tiện , nhờ đó các sư huynh có thể là những sư huynh La San tốt nhất ngày hôm nay. Nhiều nhóm nhỏ được thành lập để chia sẻ những ý tưởng và những kinh nghiệm để rồi sau đó, chia sẻ với Đại Hội. Một sự khuyến khích mấu chốt là làm sao các sư huynh và những người sống chung và cùng thi hành sứ mạng được liên kết như một ». Phần nhiều các tham dự viên đều còn trẻ, nghĩa còn là biết các sư huynh và sứ mạng của các ngài trong quá khứ một cách mù mờ. Những câu trả lời của họ dường như thật hơn và khách quan hơn vì họ có cái nhìn ít bị ảnh hưởng đến sự thành công bề ngoài của các sư huynh thời trước.

Điều mà người trẻ ngày hôm nay hy vọng nơi các sư huynh

-          Mong quý sư huynh dấn thân nhiều hơn chút nữa trong các sinh họat bên ngòai thay vì chỉ lo cho nội trú ;

-          Mục tiêu của Dòng là : phục vụ giáo dục người nghèo. Các người trẻ cần một sự giáo dục gia đình để có được một cái nhìn con người hơn về điều gì có liên quan đến gia đình ;

-          Sư huynh phải là một tu sĩ thực sự : Sư huynh phải sống một đời sống xứng đáng là một tu sĩ, bằng cách nào đó mà người khác nhận ra họ là một tu sĩ ;

-          Sư huynh phải từ bỏ mình, trung thành với các lời khấn của mình ;

-          Có tinh thần đức tin, dấn thân phục vụ người nghèo : sống cho và với người trẻ ;

-          Là một người tu sĩ, có một điều gì đó linh thiêng chứ không phải là một giáo viên thuần túy ;

-          Một người đáng tin để thực hiện những sinh hoạt, dạy cho các đệ tử đạt được đến con tim ;

-          Một nhà tâm lý để giúp đỡ và dẫn dắt người trẻ ;

-          Một sư huynh thánh thiện, chuyên môn và thân cận với người trẻ ;

-          Một người bạn của các học sinh trước khi trở thành một người thầy ;

-          Sư huynh phải có một kiến thức rộng, đặc biệt những kiến thức tổng quát để đáp lại những nhu cầu giáo dục. Luôn luôn cập nhật những kiến thức của mình để đừng « nhỡ tàu » vì sự phát triển của xã hội ;

-          Sư huynh phải biết tới nơi một chuyên môn nào đó ;

-          Các sư huynh trẻ phải : mạnh bạo = dấn thân nhanh chóng trong hệ thống giáo dục của nhà nước ;

-          Các sư huynh trẻ chưa được đào tạo đến nơi. Cho nên,

·   Tinh thần La San không thấy bộc lộ nơi một sư huynh ;

·   Trình độ chuyên môn không cao ;

·   Không đủ tư tin 

·   Tinh thần sáng tạo kém ;

-          Các sư huynh trưởng phải trưởng thành : hơn 30 tuổi ;

-          Các sư huynh phải là những người nối kết các cựu học sinh để mở rộng đối tác cho sứ mạng ;

-          Ước mong các sư huynh đàn anh (của thế hệ trước) thân thiện hơn với người trẻ và các sư huynh trẻ để biết được những khó khăn và những khát vọng của họ ;

-          Dấn thân đối với chánh quyền địa phương, đừng sợ họ biết mình là tu sĩ. Quan hệ tốt với người chung quanh ;

-          Giáo dục người khác đò hỏi chất lượng ;

-          Người trẻ ít biết các sư huynh. Cần « tiếp thị » hình ảnh của một sư huynh La San ;

Vài thách đố :

-          Có can đảm không lùi bước trứớc những khó khăn. Dám lội ngược dòng ;

-          Thực sự yêu thương người trẻ chứ không phải thương hại.

¯¯¯¯¯¯

5- Chúng ta hãy cùng “xắn tay áo lê”n để hành động

Một cầu ngạn ngữ Ấn độ rất có ý nghĩa như sau : « Để giáo dục một đứa trẻ, cả làng cùng xắn tay áo lên ». Giáo dục một đứa trẻ trong hoàn cảnh bình thường đã khó, càng khó hơn khi chúng ta phải giáo dục người trẻ trong những môi trường đặc biệt.  Vào năm 2006, các sư huynh mừng kỷ niệm 140 năm các sư huynh La San đến Việt-Nam (1866-2006). Trong quá trình 140 năm hiện diện, các sư huynh được mời gọi không ngừng canh tân để đáp lại nhu cầu của người trẻ, đặc biệt người nghèo, có hoàn cảnh khó khăn, sao cho phù hợp với hoàn cảnh hiện tại. Một trăm bốn mươi năm sau, lời mời gọi nầy vẫn luôn luôn hiện thực và được thể hiện qua các Tổng Công Hội và những lời dạy của các Bề Trên Tổng Quyền. Tổng Công Hội thứ 44 càng ngày càng ý thức về sứ mạng nguyên thủy của Dòng, đã chọn thành ngữ « Là sư huynh La San hôm nay » như là chủ đề của   Tổng Công Hội mà một trong những chủ đề chính là Liên Kết để phục vụ người nghèo. Thư Mục Vụ năm 1997, Bề Trên Tổng Quyền John Johnston đã viết : « …. Với tư cách là sư huynh ngày hôm nay, chúng ta phải từ bỏ ngày hôm qua và chống lại cám dỗ chờ đợi một cách thụ động ngày mai »[25]. Tương lai của Tỉnh Dòng nằm trong tay các sư huynh, hay đúng hơn, nằm trong tay các sư huynh trẻ, và tùy thuộc vào chúng ta có hành động hay không, như Bề Trên Cựu Tổng Quyền đã viết : « Dòng không hành động, CHÚNG TA hành động »[26] ; « Chính chúng ta hành động hay không hành động : chúng ta, các sư huynh, mỗi sư huynh »[27]. Nhiều người trong chúng ta ước mong có một toa thuốc làm sẵn. Chúng ta mong ước có thể hoàn toàn điều khiển mọi việc và có một sự thành công bảo đảm. Nhưng, trên đời nầy không có một toa thuốc phép lạ nào hết, hay « những phương án dọn sẵn để đáp lại những vấn đề mới được đặt ra do sự tiến hóa của thế giới »[28] cho phép chúng ta sống ngon lành sứ mạng của chúng ta trong bất kỳ một hoàn cảnh phức tạp như hiện nay. Sống Ngày Hôm Nay là một phương thế « ngăn chặn sự xuống dốc trong đời tận hiến, một sự xuống dốc được nuôi dưỡng, có thể là không ý thức, bằng việc mơ mộng không mục tiêu và bằng cách cố gắng vô ích hoặc về quá khứ hoặc về tương lai »[29]. Sống trong một xã hội mà trong đó « niềm tin » được coi như là dị đoan, đó là « đi ngược lại với sự khôn ngoan của con người »[30]. Vì vậy, những khó khăn vẫn còn đó, những thách đố mà chúng ta phải đối đầu vẫn tồn tại. Thách đố vẫn tồn tại đó, cũng chính là thách đố của Gioan La San, vị Sáng lập Dòng của chúng ta, ngài « khuyến khích chúng ta sống giây phút hiện tại, mỗi ngày trong cuộc sống của chúng ta, với sự hăng say, với niềm kiêu hãnh, với niềm vui… »[31] (photo, p. 462).

Dựa trên nét chính yếu nầy, tôi xin phép nêu lên đây một vài đề nghị sau:

a- Đào tạo con người của sư huynh

Một cách chung chung, những nhận xét nầy dưới cái nhìn của những người bên ngoài được nêu lên ở trên, cùng qui về sự đào tạo kém của một sư huynh trong lãnh vực nghề nghiệp cũng như trong lãnh vực tu trì. Thực vậy, như chúng ta đã biết, việc chiêu mộ ơn gọi mới chỉ được cổ động sau những năm 90 trong lúc mà các sư huynh La San không có một công việc đặc thù nào La San « thấy được và bên vững », được tất cả các sư huynh chấp nhận như là một công việc tông đồ chính thức La San. Việc đào tạo nơi nhà tập, theo mục tiêu của Dòng là « đem đến cho người trẻ và đặc biệt người nghèo, một nền giáo dục nhân bản và ki-tô » [32], dường như không thuyết phục lắm bởi vì các tập sinh không thấy một cách rõ ràng các sư huynh sống sứ mạng giáo dục đó cách nào khi mà tất cả các nhà trường La San đều đã giao cho nhà nước. Việc đào tạo nơi Học viện trong 5 năm, tiếp nối sự đào tạo ở nhà tập, chỉ được cấu trúc hóa kể từ những năm cuối 90 và nhấn mạnh đến Thần học, không có môn sư phạm là yếu tố cơ bản của sự thành công của một nhà giáo và một nhà giáo dục. Thế nhưng, từ nhiều thế hệ, Học Viện La-San được gọi là « Trường Sư Phạm » trong chu kỳ huấn luyện của một sư huynh. Sau Học viện, sư huynh trẻ được gởi phục vụ nơi các cộng đoàn khác nhau, nhưng cũng không được bổ túc sự thiếu sót nầy.

b- Vài đề nghị :

Chu kỳ huấn luyện của một sư huynh khá dài : từ 9-12 năm. Sống trong môi trường « khép kín » như thế, một số anh em cảm thấy bị « hụt hẩng » khi được gởi ra phục vụ nơi các cộng đoàn. Không có khả năng thích nghi với cuộc sống mới, sư huynh cảm thấy buồn chán khi phải sống với học sinh nội trú từ sáng đến tối, và vì thế những vấn đề mới nảy sinh. Hoặc khi họ được gởi vào một cộng đoàn mà nơi đó người tu sĩ nói chung và tu sĩ La San nói riêng chưa được người dân địa phương nhìn nhận, công tác tông đồ chưa thuận lợi, khi đó, tinh thần sáng tạo sẽ đóng vai trò rất lớn. Vì vậy cần thiết có một sự chuẩn bị lâu dài trong thời gian huấn luyện.

« Đào tạo khai sinh » : Chu kỳ huấn luyện một sư huynh gồm các giai đoạn sau :

-         Ít nhất 2 năm tìm hiểu ơn gọi La San và huấn luyện vững chắc về những đức tính nhân bản;

-         2 năm Thỉnh viện, thời gian đào sâu và huấn luyện sống sâu xa những đức tính nhân bản trước khi lấy quyết định vô Nhà Tập ;

-         2 năm Nhà Tập : năm thứ nhất, học về Luật Dòng, tất cả những gì liên quan đến đời tu La San ; năm thứ hai, các tập sinh được phân bố vào các cộng đoàn khác nhau, ít nhất 3 tháng để có được kinh nghiệm thực tế về đời tu La San trước khi khấn lần.

-         3 năm Học Viện, thời kỳ chuẩn bị trực tiếp cho Sứ Mạng La San (chương trình đào tạo cần phù hợp với chuyên môn của một sư huynh La San);

-         3 năm « thực tập » nơi các cộng đoàn hoạt động trước khi khấn trọn đời.

10 năm tổng cộng, không tính những năm dự tu. Suy nghĩ lại chương trình huấn luyện của một sư huynh nơi Học Viện để quân bình về huấn luyện đời tu, thần học và việc huấn luyện đặc thù cho Sứ Mạng La San, nhắm đến sự phát triển toàn diện con người bằng cách đưa vào chương trình với những môn khoa học xã hội, sư phạm lý thuyết và thực hành, coi như đó là hành trang cho Sứ Mạng của họ trong tương lai.

-         1.1 Trong tất cả các nhà huấn luyện : Thỉnh viện, Tập Viện, Học Viện, các ứng sinh cần có một thời gian đi thực tập trong các cộng đoàn khác nhau để khích lệ tinh thần sáng tạo và không lùi bước trước mọi bế tắc.

-         1.2 Đồng thời, để cho các sư huynh trẻ có cơ hội tiếp xúc với người nghèo và thực hành sư phạm, tìm cách mở một trường Tình Thương trong khuôn viên Mai Thôn, hoặc tham gia các khóa hè nơi vùng sâu vùng xa hoặc dạy nột ít giờ bên lớp Tình Thương….

-         1.3 Sử dụng những năm đầu của dự tu để hiệu chỉnh những quan niệm, những cách cư xử, lối sống do ảnh hưởng của người trẻ ngoài xã hội nhưng không phù hợp trong đời tu.

2- « Trang bị tốt » cho các sư huynh trẻ trước khi gởi họ ra phục vụ nơi các cộng đoàn. Mỗi sư huynh cần đạt một chuyên môn với bằng cấp chính thức, đáp ứng nhu cầu của môi trường làm việc : giáo viên tin học, điện tử, máy nổ hay những môn học tổng quát (toán, hóa, lý, hội họa, nghệ thuật….). Nhưng chúng ta cần tránh tham vọng muốn sẽ đem đến điều gì tốt cho người  nghèo mà chúng ta có dịp tiếp cận, ngược lại, chính họ sẽ trở thành những người thầy đích thực của chúng ta. Giáo dục không cốt ở việc phải cho đi cái gì đó, nhưng « quan trọng hơn nữa, giáo dục mời gọi chúng ta quan tâm đến điều mà người trẻ có thể làm thay vì quan tâm đến điều mà chúng không biết làm » [33].

3- Thường huấn: Chúng ta thấy nhiều khóa thường huấn cho mọi trình độ được quảng cáo càng ngày càng nhiều trên báo chí. Nhưng, quảng cáo của một khóa thường huấn dành cho các vị giám đốc của những hiệp hội lớn nước Mã Lai làm chúng ta chú ý : những tham dự viên đã dạy môn học nầy rồi, nhưng người còn lại ít nhất là những người đã có cao học. Điều nầy cho chúng ta thấy rằng người thời nay đã ý thức sự cần thiết của việc  Thường Huấn. Mặt khác, « trong truyền thống La San, Thường huấn là một điểm mấu chốt và một ưu tiên dẫn đến Gioan La San » [34].

Tất cả mọi ngành nghề đều phải mỗi ngày một hoàn hảo hóa kỹ thuật của mình, trong chiều hướng đi lên của xã hội. Người ta không còn quan tâm đến quả đất tròn hay phẳng nữa, nhưng rõ ràng là nó vẫn tiến tới từng giây phút. Như vậy thật không còn chỗ cho những người cứ dậm chân tại chỗ, điều đó cần phải có việc Thường huấn cho các công nhân cũng như cho các công ty chiêu mộ họ. Từ chối việc huấn luyện liên tục cũng có nghĩa là kháng cự. Khả năng có thể là bẩm sinh, nhưng nó được phát triển bằng sự huấn luyện cơ bản và tiếp theo đó được hoàn hảo nhờ Thường huấn. Giáo sư Rothwell định nghĩa về khả năng minh họa rất tốt nhu cầu của Thường huấn như sau : « (Đối với người thợ) Đó là nhìn sự sản xuất, sự sáng tạo của họ như thế nào.... ».

* Mỗi năm tổ chức một khóa Thường Huấn về sư phạm hay về Thần học trong 2 tuần của kỳ hè.

4- Mở những trung tâm dạy nghề cho mọi người – giàu – nghèo – khuyết tật : cho tới ngày hôm nay, mở những trung tâm dạy nghề dường như dễ dàng và được nhà nước khuyến khích. Đây là một con đường thuận lợi để đi vào lãnh vực giáo dục phục vụ người nghèo.

5- « Thấy được », vấn đề chiêu mộ những ơn gọi mới. Ở Việt-Nam, ơn gọi rất nhiều nơi phần nhiều các nhà Dòng, đến nỗi họ hạn chế bằng việc chỉ xét hồ sơ những người đã tốt nghiệp cử nhân và phải trải qua một kỳ thi tuyển. Trong khi đó, các ứng sinh đến với La San rải rác từ nhiều năm nay. Tại sao có hiện tượng nầy ? Một linh mục bạn đã nói nhỏ với tôi suy nghĩ của ngài như sau : « Phải khiêm nhường thực sự để đi tu La San ». Đó là vấn đề chức linh mục mà ngài muốn nói đến. Riêng tôi, tôi không thấy đây là lý do làm bế tắc hay là một ngỏ cụt. Trước năm 1975, tỉnh dòng Saigon là tỉnh dòng đông người nhất ở Châu Á và mỗi năm như thế, trung bình có 15 Thỉnh Sinh vào Nhà Tập, đó là vì người trẻ ít nhất « thấy được ». Ngày hôm nay khía cạnh « thấy được » đó biến mất, con đường mà sự dấn thân của họ sẽ dẫn họ đi sau nầy.   Một số đông người trẻ không đến với La San trực tiếp ngay từ lúc đầu, nhưng đã đến thử hoặc xin thử nơi các Dòng khác hoặc do các Sơ giới thiệu, nhưng chưa biết La San là gì. Dù gì thì cũng là một ơn của Thiên Chúa và trân trọng con đường Chúa dẫn đi thật diệu kỳ.

6- Mở trường dạy văn hóa: Trường học luôn luôn là một « phương tiện ưu việt » của các sư huynh để sống ơn gọi giáo dục của mình. Khi lang thang trên đường phố trong 30 năm, tôi càng ý thức « phương tiện ưu việt » nầy là một phương tiện thuận lợi nhất cho cuộc đời các sư huynh. Với nhà trường, các trẻ em tự đến với chúng ta để được giáo dục. Không nhà trường, chúng ta phải đi tìm chúng, gom nhóm chúng lại và thường khi không được như ý trong một môi trường không mấy thuận lợi, cũng đôi khi vì cơ sở bị giới hạn, cũng có khi vì khả năng giới hạn của các sư huynh bởi vì điều nầy đòi hỏi các sư huynh phải có một tinh thần sáng tạo rất lớn để thấy được những nhu cầu, một sự kiên trì để đứng lên sau những thất bại, những lần té ngã.. Với nhà trường các người trẻ thấy được phần nào một cách rõ ràng con đường mà họ dấn thân trong tương lai, điều có thể lôi kéo đến với La San những thành phần ưu tú.

a) Qua trung gian của người giáo dân :  Cho đến hôm nay, mở trường tư chưa được phép với tư cách là tu sĩ. Thế nhưng, một người giáo dân có thể đứng tên, xúc tiến giấy tờ thành lập… các sư huynh sẽ là những người cộng tác trong tất cả mọi chức vụ khác. Dĩ nhiên, một mặt phương cách nầy cũng cũng có một nguy cơ rất lớn mà các sư huynh lớn tuổi khó chấp nhận vì sợ người cộng tác không lương thiện. Vấn đề ở đây là làm sao tìm được người tin cậy. Mặt khác, vì tinh thần chủ-tớ vẫn còn ăn sâu, các sư huynh khó chập nhận người khác điều khiển. Nhưng dù sao, đây là một kẻ hở mà chúng ta có thể nhờ đó mà chen vào lãnh vực giáo dục một cách chính thức.  

b) Không cần trung gian : Mở trường tư không qua trung gian, điều nầy có lẽ là một con đường mà các sư huynh ao ước vì không phải tùy thuộc vào ai hết. Và cũng có khả năng thực hiện.

Nhưng dù trong trường hợp nào, điều quan trọng là phải luôn luôn quan tâm đứng về phía người nghèo bởi vì « nếu chúng ta muốn đạt đến một sự phát triển cho tất cả mọi người, điều hợp lý là biết từ chối việc giáo dục cho những người ưu tú, là những người hưởng được những trường học với kỹ thuật tân tiến và một nền giáo dục mà sự cải cách và kỹ thuật còn rất xa đối với các học sinh, thông thường là những trường công lập »[35].

Tóm lại, đây là vài mục tiêu cần nhắm đến :

·        Dám tư huấn luyện mình và đào tạo : ser se former et former: huấn luyện ưu tiên con người để trở nên một người có khả năng.

·        Dám mở mắt ra: « để quan tâm đến nhu cầu của người trẻ »[36]  và người nghèo.

·        Dám có những ước mơ : « Những người không có những ước mơ không làm gì lớn lao »[37]. Không nên để những ước mơ của Gioan La San mai một suốt cuộc đời chúng ta..

·        Dám sáng tạo : Đừng ngồi đó đợi « thời cơ thuận lợi ». « Nếu Dòng không hành động, chúng ta, mỗi sư huynh hành động » (SH. John Johnston).

·        Dám liều : « những thực hiện công trình lớn bao hàm việc dám liều »[38].  Không có những toa thuốc phép lạ hay « những giải đáp có sẵn cho những vấn đề mới được nảy sinh do sự tiến triển của thế giới. »[39].

·        Dám cộng tác : Biết chấp nhận một sự mất mát nào đó và chấp nhận có những người khác (sư huynh và giáo dân) chuyên môn hơn mình để sống cho trọn lời khấn thứ 4 « Cùng Chung và Liên Kết để phục vụ giáo dục người nghèo » (photo, p. 459)