CHƯƠNG I
ĐÔI TÁM ĐÔI MƯƠI - KHÁT VỌNG THÀNH NHÂN
KHI EM KHÔN LỚN THÀNH NGƯỜI : HÔM QUA - NGÀY MAI - HÔM NAY
nội dung
1. Hôm qua
2. Ngày Mai
3. Hôm nay
4. Một thời kỳ diệu
5. Trận chiến cam go
6. Cần thấy rơ để đi cho vững
1. Hôm qua
Hôm qua em lên 12, 10, 8 tuổi,
c̣n là một đứa bé thơ ngây vô tư, vui sướng. Em sống ḥa điệu với đất trời, với
mọi người. Mọi người, mọi vật đều quen thuộc và dễ thương đối với em.
Em sống thoải mái, không khi nào nghĩ đến "chốn khách đày này", trừ ra những
buổi tối em cắn tay nằm khóc trên giường v́ bị ba má quở phạt.
Nhưng rồi sáng mai đến, trời lại tạnh, ngay trước khi mặt trời mọc em đă quên
hết rồi và đă tha thứ thất caœ, không c̣n giữ lại một chút phiền hà nào, một sự
cay đắng nào hết. Đời em bé sướng quá.
Lại nữa em không phải mang một trách nhiệm nào trừ ra vài việc tầm thường nhẹ
nhơm như những bong bóng xà pḥng cuœa em thích thổi, như học bài, làm bài, giữ
sạch bộ áo mới em mặc mỗi buổi sáng Chúa nhật. Có thế thôi, chẳng nặng nhọc ǵ.
C̣n lại th́ toàn là những tiếng cười và tṛ chơi cả. Trời ơi! Say mê, đầy nhựa
sống và đầy tưởng tượng. Em không đ̣i hỏi nhiều, chỉ cần một tí ti cũng đuœ làm
em cười híp mắt và sung sướng hoàn toàn. Giang sơn của em chỉ có một ḥn bi, ba
nút chai và mấy ṿng dây cao su, thế là đă đủ mua hạnh phúc cho em rồi.
Trong bản thể của em đă có một thế quân b́nh khá hoàn bị. Em không đặt vấn đề,
không có các phiền toái t́nh cảm, không có thác loạn lương tâm.
Đây là thời hoàng kim của em, là tuổi hoa trong trắng, ngay thẳng, dồi dào sinh
khí.
Nhưng những ngày đó đă qua, cái thời xưa tười đẹp và êm ái bây giờ không c̣n nữa.
Lắm khi chúng ta tiếc nuối những ngày vui sướng ấy. Ta luyến tiếc cái tuổi mà ta
đă được may mắn cha mẹ ấp ủ trên nhung lụa, giống như một cậu mười bẩy tuổi kia
đă thú thật với tôi: "Lễ Noel năm nay vui quá. Các em tôi 6 tuổi, 8 tuổi, cười
chơi ăn uống, vui thú nhất trên đời, trong cái thơ ngây của chúng. Chúng c̣n tin
ở ông già Noel. Ba má tôi cũng vui sướng khi thấy chúng sướng vui. Thấy chúng
vui mà ḿnh thèm. V́ ḿnh đă lớn rồi, ḿnh thấy lạc loài giữa đám thơ ngây, giữa
những tiếng cười pha lẽ và những tṛ chơi thật là đơn sơ của tuổi nhỏ. Ḿnh muốn
được vui sướng như chúng, nhưng ḿnh đă hết tuổi 6, 8, 10 rồi, và ḿnh không c̣n
tin ở ông già Noel nữa. Ôi tuổi thơ ấu, tuổi đẹp nhất trong đời người!" ( Trích
Nhật kư của Mai )
Tuổi thơ thật đẹp, nhưng tuổi thanh niên đâu có thua kém ǵ! Đừng tiếc rẻ mà
chi. Hăy nh́n thẳng vào tương lai của ta: huy hoàng và rực rỡ, ... nếu ta muốn.
<nội dung>
2. Ngày Mai
"Siêu nhân khác người thường
là ở chỗ họ biết tạo ra tương lai cho ḿnh." (André Maurois).
Ngày mai là đại sự. Nhưng ngày mai sẽ ra sao?
Ngày mai nghĩa là năm, mười năm nữa, em sẽ thành người, khôn lớn, trưởng thành.
Em sẽ rời khỏi gia đ́nh, ra đi lập nghiệp, lèo lái vận mệnh của ḿnh, gánh vác
việc đời, đảm đương trọng trách làm người.
"Trách nhiệm" - Đó là vinh dự của con người.
"Làm người là lănh trách nhiệm vậy, nghĩa là cảm thấy ḿnh đang góp phần xây
dựng thế giới , đặt viên đá của ḿnh vào nền tảng của nhân loại" (Saint Exupéry)
Đừng có nói như cậu trai 14 tuổi kia:
- Em sợ quá!
- Sợ ǵ?
- Em sợ thành người.
- Tại sao vậy?
- Tại v́ các trách nhiệm em sẽ phải gánh vác ...
Nhưng rồi khi lên 18 tuổi em đă tỉnh ngộ và đă can đảm vượt thắng cái sợ của em.
Ngày mai sẽ cần đến những xung lực quí báu hiện đang sinh nở và chín dần ở trong
bản thân em.
Ngày mai em sẽ mang trách nhiệm đối với chính bản thân em.
Phải kiếm một nghề làm, tổ chức cuộc sống. lèo lái đời ḿnh giữa các phong ba
thử thách.
Phải phát triển và cổ vơ nhân cách của ḿnh cho cường tráng, cân xứng, vuông
tṛn.
Ngày mai em sẽ mang trách nhiệm gia đ́nh. Em sẽ lập một tổ ấm, cùng với một bạn
đường của ḷng em đă chọn, để gây hạnh phúc cho nhau. Rồi sinh con, nuôi dưỡng
và giáo dục chúng, đào tạo ư chí, cảm năng và linh hồn chúng, cho chúng đủ sức
đối diện với cuộc sống, cho chúng trở thành những công dân hữu dụng cho quê
hương đất nước.
Ngày mai em sẽ mang trách nhiệm nghề nghiệp: công nhân, viên chức, giáo viên,
bác sĩ, kỹ sư, lao động ... Cả một góc văn minh, và cả một góc hạnh phúc của
nhân loại tùy thuộc vào em, vào giá trị nhân bản của em, và vào chức nghiệp của
em đó.
Em sẽ đóng góp phần riêng của ḿnh vào sự an lạc vật chất, vào sức khoẻ hoặc sự
thăng cấp trí thức và luân lư của anh em đồng loại.
Ngày mai em sẽ mang trách nhiệm công dân, tích cực tham gia sinh hoạt của xứ sở,
làm gia tăng thế lực kinh tế, phát triển văn hóa và uy tín cho đất nước.
Bao nhiêu là trách nhiệm em nhỉ? Thật vậy, và có thể cuộc đời mới đáng sống, mới
có ư nghĩa và mới đầy đủ. Cuộc sống là một sứ mệnh phải kiện toàn. Sứ mệnh là
một đại sự và một đại nghĩa có những thử thách và những liều lĩnh, có những
phiêu lưu và những hồi hộp, ... là một công tác danh dự trao cho những người
đáng tin cẩn nhất, v́ nó liên quan đến vận mệnh của cả một đám đông.
Vậy khi nh́n về tương lai, ta phải cố t́m ra những sứ mệnh đang chờ đợi ta: "Tương
lai chờ ta. Vinh quang đợi ta" Em thấy chưa?
Bằng không th́ cuộc đời sẽ chỉ là một khoảng trống vô ích, phi lư, vô ư nghĩa,
không đáng sống. Bằng không ta sẽ bơ vơ lạc lỏng, chán chường.
<nội dung>
3. Hôm nay
Hôm nay là quăng đường ở
giữa. Hôm nay em không c̣n là một trẻ nít nữa, nhưng em chưa phải là một người
lớn. Hôm nay nó sẽ kéo dài từ 14 đến 20 tuổi, là thời đang lớn lên, tăng trưởng,
tiến hóa, là lúc chuẩn bị. Hôm nay là tuổi thanh xuân. Một lỗi lầm thông thường
của tuổi trẻ là hay xem thường ngày nay, hay nghĩ rằng những công việc to lớn,
những cái ǵ đáng làm đều thuộc ở ngày mai, c̣n ngày nay là tầm thường, là không
đáng kể, nên họ sẽ không làm ǵ cả.
Không đâu em ạ, chúng ta chỉ có một bàn đạp chắc chắn để lấy đà mà hoạt động. Đó
là ngày nay. Làm tất caœ những ǵ ta có thể làm ngay hôm nay, là xây đắp tương
lai một cách thực tế. Ngày qua không c̣n ở trong tay chúng ta nữa. Nhưng ngày
mai chắc chắn là những ǵ chúng ta làm trong ngày hôm nay vậy.
Với những sứ mệnh và những trách nhiệm mà chúng ta mới xét qua, ta thấy ngay,
bằng tâm hồn c̣n thơ ngây, bằng con tim c̣n nhỏ bé, bằng thân thể c̣n yếu ớt,
với trí năng c̣n sơ khai, và ư chí c̣n mong manh của một em bé, đứa bé hôm qua
đâu có thể gánh vác và đối chất nổi?
Bản thân của em phải được biến hóa sâu rộng để có thể đảm đương nổi trọng trách
của ngày mai.
Cho nên giờ này đă đến với em, nhựa sống bắt đầu rạt rào trong em với một tiết
điệu mạnh hơn và mau hơn trước. Sức sống khởi sự xướng lên một bài ca mới, với
những lời ca ngọt ngào và êm đềm như gió xuân, và cả những điệu nhạc hùng vĩ như
băo táp trên ngàn.
Đây là mùa xáo trộn trong cơ thể cũng như trong tâm trí, mở màn vào một thế giới
mới lạ về cảm giác, cảm xúc, ước mơ, ư tưởng và khát vọng.
Con tim em bừng dậy trước hết. Hôm qua nó c̣n đóng khung trong biên giới nhỏ hẹp
của gia đ́nh, và nó ít bận tâm đến các t́nh cảm của riêng ḿnh.
Nhưng hôm nay lại khác, nó bắt đầu lo âu, thổn thức rào rạt, tuy c̣n mung lung,
mơ ho, muốn mà không biết muốn ǵ , chờ mà không biết chờ ai. Nó ngưng lại để
nghe ḿnh sống và để thưởng thức tiếng hát của chính ḿnh.
Từ nay, gia đ́nh không c̣n đủ nữa, cần phải ra ngoài, cần có bạn bè. Và sau đó
bạn bè cũng chưa đủ: c̣n cần người yêu, rồi một người yêu. T́nh yêu đă khai
trương và sẽ chiếm hết chiến trường của đời sống.
Điều đó không có ǵ lạ đâu em ạ. Đừng lo. Chỉ v́ nhu cầu đang khai mở, dọn đường
cho sự kết hợp với một người bạn đời để xây dựng một đại sự gọi là tổ ấm, hạnh
phúc gia đ́nh. quan trọng lắm và cao đẹp lắm. Đang khi ấy, tất caœ cơ thể người
trẻ cũng biến đổi theo. Mạch sống thể lư sôi động lên, các giác quan mở vào
những ước muốn từ trước không hề biết đến, bộ phận sinh dục chiếm phần quan
trọng hơn.
Điều này cũng không có ǵ ngạc nhiên hoặc đáng sợ hăi. Cũng không có ǵ đáng xấu
hổ cả. Em sẽ trở thành một nguồn mạch sự sống. Thật vậy, em sẽ là một cộng sự
viên với Đấng Tối Cao để tạo thành nhiều sự sống khác. Và ngay từ bây giờ Tạo
Hóa đang chuẩn bị em về những tác dụng tạo thành thánh thiện và cao quí đó.
Đồng thời trí óc cuœa em cũng vùng dậy. Em bắt đầu hăng say với các tôn chỉ, các
lư thuyết và các ư thức hệ, bắt đầu nhận thấy và b́nh phẩm những tương quan giữa
các sự vật với nhau.
Em đă tới lúc gọi là tuổi khôn thứ hai. Quí lắm. V́ nếu đứa bé không cần suy tư,
chỉ để cha mẹ cầm tay dẫn đi là đủ, th́ người lớn cần phải đắn đo, nghĩ ngợi,
chọn lọc, để tổ chức nếp sống của ḿnh theo đường chính và lẽ phải ḿnh đă chọn,
giữa nhiều lối tư tưởng chống đối nhau, giữa nhiều ư thức hệ mâu thuẫn với nhau
...
Sau hết, ư chí của người trẻ cũng bước vào một cuộc sống mới, tự do hơn, độc lập
hơn, để dọn vào đời sống tráng niên trong tự do và trách nhiệm.
Hôm qua em chỉ một mực vâng lời mẹ cha. Ngày mai em c̣n phải tự quyết là lănh
đạo kẻ khác nữa. Em sẽ làm chủ vận mệnh của ḿnh. Em sẽ làm chuœ một gia đ́nh.
Em sẽ có địa vị ở trong nghề nghiệp, một chỗ đứng ở trong xă hội.
Em hiểu chưa tại sao ḿnh không c̣n giống như trước nữa? Tại sao tuổi xuân này
hay bị xáo trộn trong t́nh cảm, tư tưởng, nguyện vọng và ư muốn, mà tuổi thơ
không hề biết đến?
<nội dung>
Một câu nói tuy khách sáo
nhưng thật đúng: Tuổi xuân là một rạo rực, vui tươi, là một hứa hẹn, và một tia
sáng hy vọng. Là caœ một mùa xuân tươi mát, mùa xuân xanh của nhân loại. Lại c̣n
là mùa rung cảm. Nhựa sống sôi động trào lên. Trí óc nao nức như tổ ong mùa hè.
Hoa muốn nở phải xé vỡ nụ hoa, tung cánh ra ngoài. Sức sống tràn trề như nhựa
xuân trào lên búp măng, giới trẻ có nhu cầu hướng ngoại, hướng về hy sinh, dâng
hiến cho xă hội và cho đại nghĩa. Có thế họ mới lớn lên được, mới già dặn và
trưởng thành được.
Đây là thời kỳ khám phá và ư thức lấy chính ḿnh. T́m hiểu con người ḿnh và
thân phận của ḿnh. Lắng nghe tiếng nói th́ thầm của đời sống nội tâm. Cảm thấy
nguồn sống vùng dậy trong ḿnh, tràn ngập sinh khí, dồi dào khả năng và hứa hẹn.
Ngoại giới cũng lấy một bộ mặt mới, dầy kỳ công và vẻ đẹp bất ngờ.
Đây là thời của những mối t́nh đậm đà tươi mát, những t́nh bạn thiết tha. Là
tuổi của đại độ hảo tâm và của dâng hiến, là tuổi sẵn ḷng hy sinh mạng sống cho
một đại nghĩa, với nụ cười trên môi. Là tuổi của một con tim bao la như vũ trụ,
và của những sinh lực đũ sức để chinh phục tất cả trần gian, ôm lấy tất cả vũ
trụ của trăng sao và biển trời. Đẹp thay và quí lắm! Đừng bỏ phí, em nhé!
Đây c̣n là tuổi phấn khởi hăng say về mọi mặt, là tuổi của ngay thẳng và của ư
muốn vươn lên, của hoạt động và của thơ mộng, của mạo hiểm và của tài ba ngẫu
phát.
Tuổi này tự nhiên rung cảm trước những "Lẽ sống, Tự do, công bằng, Lư tương,
Phục vụ, Tin yêu, Vươn lên, Tiến bộ, ..."
Đó là thời mười tám đôi mươi, "Tuổi xuân, tuổi đẹp khôn xiết" (Pierre Termier)
<nội dung>
Chúng ta đă thấy rằng những
sinh lực mới meœ đang rạo rực nơi em đă được hoạch định để thích ứng bản thân em
với sứ mệnh cao cả đang chờ đón em lúc bước vào đời.
Biết rằng con người có những nhiệm vụ khó nhọc vất vả như các bổn phận gia đ́nh,
nuôi dưỡng con cái, t́m kế sinh nhai, v.v... cho nên Tạo Hóa đă luôn luôn xếp
đặt cho em bên cạnh sự ứng dụng các thế lực mới mẻ đang sôi động nơi em, một sức
hấp dẫn mạnh liệt, với những lợi điểm và những lạc thú riêng biệt.
V́ nếu đời sống gia đ́nh mà không có những nguồn vui đậm đà ấy th́ c̣n ai dám
đảm đương trách nhiệm gây dựng gia đ́nh nữa?
Nếu đời sống gia đ́nh chỉ là giặt ủi quần áo và lau rửa bát đĩa mà thôi th́ c̣n
thanh niên thiếu nữ nào dám thành lập gia đ́nh nữa? Ai c̣n muốn chịu khó học tập,
suy nghĩ , lănh đạo, nếu trong công việc nghiên cứu và phát biểu ư kiến, hoặc
trong sự thi hành quyền lực, họ không c̣n cảm thấy có thú vui được dịp phát
triển nhân cách của họ, thú vui mưu ích cho kẻ khác và làm nên công việc cao cả
cần thiết.
Nhưng trời sinh voi sinh cỏ, đă an bài mọi sự chu đáo: Cuộc sống có vất vả thật,
v́ phải cố gắng luôn luôn, nhưng trời cũng đă muốn cho sự cố gắng ấy được phát
huy trong vui thú, và làm nguồn cho những vui thú lành mạnh, đậm đà cho giác
quan và cho tâm hồn.
Đó là ư nghĩa và mục đích tự nhiên của các thú vui xác thịt và tâm trí ở nơi con
người chúng ta. Nhưng đó cũng là hiểm nguy đe dọa chúng ta, nhất là giới trẻ đôi
tám đôi mươi
Trước hết chúng ta cần phải nhận xét rằng những lạc thú mà người trẻ cảm thấy
càng ngày chúng càng đ̣i hỏi cấp bách thêm, là do ư trời muốn giúp họ chấp nhận
và chu toàn các sứ mệnh của cuộc sống đang chờ đón họ. V́ vậy nên phải xác nhận
rằng những lạc thú ấy chỉ là phương tiện chú không phải là mục đích. Ta không
được phép hưởng thụ một cách ích kỷ cho riêng ḿnh mà không màng đến các nhiệm
vụ liên hệ. Quyền lợi phải gắn liền với trách nhiệm. Hưởng thụ tách rời khỏi
mụch đích cuối cùng mà thiên nhiên đă an bài trước đây, ấy là lạm dụng quyền lợi,
là vi phạm trật tự tự nhiên, là gian lận, làm hại cho hạnh phúc và sự phát triển
nhân cách của chính ḿnh và của kẻ khác.
Thêm một nhận định nữa là các cơ năng hiện đang rạo rực nơi người treœ chưa đủ
sẵn sàng và chín chắn để thích hợp với các tác dụng chúng phải hoàn thành. Ví dụ
như cơ năng tự hiến cho kẻ khác, hoặc các xác tín về gia đ́nh, nghề nghiệp, về
xă hội và về tôn giáo, hoặc các đức tính khôn ngoan, sáng suốt, ôn ḥa, cương
quyết, bền chí, v.v... rất cần thiết cho việc quán xuyến đời sống cá nhân , gia
đ́nh, nghề nghiệp và tổ quốc. Người trẻ phải cố gắng luyện tập lấy chúng đă rồi
mới có thể hành động như người lớn được. Chớ nên dại dột sống vội, chơi vội, yêu
vội mà sinh ra băn khoăn, tuyệt vọng, chán chường.
Những xung lực mới triển nở nơi họ là những mầm mống cần được vun xới để phát
triển lớn lên dần. Trước khi sử dụng cần phải để chúng chín đă. Mà sự trưởng
thành ấy chỉ có thể đến với tuổi đôi mươi hoặc trễ hơn. Đừng vội hái hoa quá sớm
kẻo mất mùa đấy.
Đấy là cơn thử thách lớn nhất của tuổi trẻ. Phải biết chờ đợi, kiên nhẫn, không
vội vàng. Chớ quá nóng nảy, kẻo mà cháy máy. Mà tuổi xuân th́ sôi nổi, nhiệt
t́nh, nhiệt huyết muốn thí nghiệm ngay các sinh lực mới mẻ của ḿnh. Nguy cơ là
thế.
Dĩ nhiên kết quả sẽ tai hại. V́ chưa đủ tuổi, chưa đủ sức, chưa đủ kinh nghiệm
để sử dụng các năng lực ấy theo những nhiệm vụ cao cả của chúng, họ đă áp dụng
chúng vào những mục tiêu ích kỷ, hăng say với cảm giác, tự do phóng đăng.
Họ tưởng thế là sống thật sự cool, cool ... Mà thật ra họ đă vị kỷ trung tâm,
hướng về chính ḿnh cho nên chóng sinh ra chán ngán, bất măn, đắng cay, trống
rỗng. Họ đă tự thần thánh hóa chính ḿnh và lấy ḿnh làm cứu cánh cho ḿnh.
Đó là thảm kịch bi đát của họ với chính ḿnh họ. Hăy chọn một trong hai: T́m
ḿnh hay bỏ ḿnh? - T́m ḿnh, tự thoả măn với cái bản ngă thể xác ích kỷ, nhỏ
nhen, rồi tháo lui, tàn tạ và hủy diệt ḿnh ... Hay là bỏ ḿnh v́ một lẽ sống để
cởi mở vào vũ trụ và vào vô biên, để được phong phú hóa và giải thoát bản thân.
Tự yêu ḿnh đến khinh dễ kẻ khác hay là yêu thương kẻ khác đến hiến thân cho họ.
Hăy chọn một trong hai.
Đó là trận chiến cam go bậc nhất, như nhà thơ Rimbaud đă viết: "Dur combat, plus
brutal qu’une bataille d’hommes."
<nội dung>
6. Cần thấy rơ để đi cho vững.
Trận chiến này càng thêm cam
go cho những ai chưa thấy rơ vấn đề và chưa nắm vững được chính ḿnh.
Có những lúc ta biết chắc ḿnh đă buông theo dục vọng, ch́u ư xác thịt, mặc dầu
ta vẫn t́m cách biện hộ, bịt mắt lương tâm, kiếm cớ chữa ḿnh và bóp chết tội
lỗi mặc cảm. Nhưng lư trí vẫn c̣n đó và vẫn cảnh cáo rằng ta đi sai lối theo
đường tai hại cho chính ḿnh và phản bội sự sống ở trong ḿnh.
Nhưng cũng lắm khi ta không được thấy rơ, nhất là về các vấn đề t́nh yêu, ư
tưởng và tự do. V́ là những vấn đề tế nhị hơn, dễ ngộ nhận và dễ ngụy biện. Ta
tưởng ḿnh đă đủ trưởng thành, mặc dầu ḿnh vẫn c̣n ở trong giai đoạn chập chững
lung lay. Ta tưởng ḿnh chỉ hành động v́ lư tưởng đại độ đang khi ḿnh đang sa
lầy vào vị kỷ, kiêu căng hoặc những t́nh cảm mộng mị, ướt át.
Cho nên quan trọng nhất là t́m hiểu cho thấy rơ vấn đề để khỏi lạc hướng.
Khi thấy rơ rồi chúng ta c̣n phải chèo xuồng cho tới bến nữa, nghĩa là phải có
một ư chí cương kiên, không sờn ḷng, không naœn chán, mặc dầu phải đi ngược
ḷng sông và phải nghe nhiều tiếng gọi tới tấp phản nghịch nhau.
Như một nhà tâm lư đă nói: "Kẻ xuân là một sinh vật kỳ lạ, trong trắng như thiên
thần, kiêu hănh như một con công, cứng cổ như một con lừa, hung hăng như một con
ngựa tơ, và dễ phật ư như một cô gái." (Stanley Hall).
Đa dạng, đa h́nh, v́ "có hai con người ở trong tôi" (Paul). với nhiều cái "tôi"
một lượt như chúng ta đă thấy ngay từ đầu.
Mà ta phải lựa lọc để giữ lại chỉ một cái "tôi" thôi, cái nào thật nhất và đẹp
nhất.
Nhưng công việc lọc lựa này không dễ ǵ và không phải chỉ một sớm một chiều là
xong. Ư thức thân phận và chiến thắng lấy chính ḿnh là một công tác lâu dài.
Đốt chặng không được. Đi tắt cũng không. V́ ở trong ta, lúa tốt và cỏ dại cùng
mọc lên một lượt, nhổ cỏ mà không chết lúa là một việc công phu kỹ lưỡng, làm
nhanh không được. Vội vă là mất mùa ngay. V́ vậy chúng ta chớ quá ngạc nhiên
trước những ṃ mẫm, do dự tiến thoái, và những thất bại của tuổi này. Hăy bắt
đầu lại và làm lại măi cho đến hoàn thành rồi mới chịu. Nhờ những nỗ lực bền bỉ
ấy, cùng với sự tận tụy hướng dẫn của những bậc đàn anh giàu kinh nghiệm và
nhiều thông cảm, lần lần chúng ta sẽ trở thành một người xứng đáng, một công dân
hữu ích cho xứ sở và cho nhân loại. Và như thế mới là
"Làm trai cho đáng nên trai,
Xuống Đông, Đông tĩnh, lên Đoài, Đoài tan."
(Nguyễn Công Trứ)
<nội dung>