CHƯƠNG II

ĐÔI TÁM ĐÔI MƯƠI - CON TIM BỒI HỒI

DIỄN TIẾN T̀NH CẢM

Vấn đề t́nh cảm lúc này rất tế nhị, nhất là những t́nh cảm mới phát hiện lần đầu nơi người trẻ đôi tám đôi mươi.
Từ nhỏ, t́nh cảm của em đă đủ mọi thứ, vui có, buồn có, thương ghét, giận lo ... Nhưng đó chỉ là những t́nh cảm nhất thời, biến thiên, chóng quên, không làm em phải ngưng lại để nghiền ngẫm, phân tách, để thương thức hoặc sầu năo một ḿnh.
Em nhỏ dễ khóc mà cũng dễ cười, và có được bao nhiêu, em đều tỏ lộ ra ngoài cả. Em thật không có "đời sống nội tâm". Tất cả đều hướng ngoại, qui về thế giới của chơi đùa và khám phá vũ trụ.

1. Tiếng gọi lao xao hỗn độn.

Nhưng hôm nay th́ khác. Xôn xao vô cùng. Có những bức tường cao và dày như bức tường của Thành Nội Huế, nhô lên hạ xuống, rồi dịu lại. Mà cũng chưa có ǵ rơ rệt. Mọi sự c̣n hỗn độn, mơ hồ, không h́nh thù, không biên giới nhất định.
Đến tuổi này, em muốn mà chả biết muốn ǵ, em chờ mà không biết chờ ai. Nhưng lại cứ vẫn thích ngồi cả giờ mà chờ, mà đợi, mà hy vọng bên cửa sổ một ḿnh. Em thích hát những bài ca buồn rượi như:
"Em không biết cuộc sống sẽ đưa em về đâu
Em cô đơn giữa ḷng đen tối
Em cô đơn ngay giữa đám đông
Em đứng chờ mà chẳng hiểu chờ ai
Em thích đợi mà không biết đợi ai"
Buồn ơi là buồn. Bonjour Tristesse
Hôm qua em biết rơ lắm: em chỉ muốn có một điều là chạy nhảy ngoài sân, và núp sau đống rơm để chơi cao bồi bắn súng.
Nhưng hôm nay khác hẳn. Đầu óc em đầy dẫy ư muốn và ước vọng, mà là những ước vọng và những ư muốn vô mục đích, lo âu vô cớ, những nỗi buồn miên man, vô đối tượng . Từ đó hay sinh ra bơ vơ, lạc lơng, khổ tâm vô cùng.
Sau đây là một trang nhật kư của một cậu trai 16 tuổi:
"Giờ đây, mỗi khi ḿnh ở không một ḿnh, th́ ḿnh cảm thấy những ư tưởng kỳ lạ. Ḿnh ao ước không biết cái ǵ - Có lẽ một người bạn? Hoặc một ngày nghỉ học? Ḿnh chả rơ. Cũng có lẽ tại là mùa xuân, bởi v́ ḿnh thấy bâng khuâng mỗi độ xuân về, và mỗi khi có một luồng gió mát thổi qua pḥng ḿnh, hoặc nghe tiếng chim ca hát trên cành."
"Khi nào những ư tưởng kỳ lạ ấy xuất hiện giữa giờ học th́ ḿnh lại cảm thấy chán nản mọi sự, buồn đến nôn mửa, muốn liệng sách vở vào một góc, hoặc nếu bị thầy giáo khảo bài th́ ḿnh muốn đứng day trả lời bằng một câu ngang xược. Lắm lúc ḿnh rất đau khổ muốn cắn lưỡi chết đi cho xong."
"Ḿnh tiếc không có ai để mà chia sẻ những tâm tư khúc mắc của ḿnh, không có ai chịu hiểu ḿnh và hướng dẫn ḿnh trong lúc hỗn độn này."(Trích Nhật kư của Minh)
Biết đâu tại v́ t́nh yêu đă chớm nở trong em. Nhưng thật ra th́ chỉ mới vén màn vào cơi yêu thôi, chỉ mới bắt đầu t́nh yêu thôi: "C’est l’amour de l’amour", như cậu Âu Tinh đă viết trong hồi kư của cậu: "Ḿnh chưa biết yêu thật, chỉ yêu yêu thôi, khao khát yêu thương, nhưng chưa rơ có thể yêu cái ǵ và yêu làm sao." (Augustin)
Đằng khác em lại có ư muốn vươn lên, hướng thượng, yêu cái vô biên, yêu cái tuyệt đối, làm cho ḷng người càng thêm bâng khuâng: "Ḷng ta áy náy lo âu không ngừng" (Augustin)

2. Nội hướng và đa t́nh.

Thế giới mông lung dạt dào của tuổi đôi tám đôi mươi hay sinh ra một trạng thái vừa đau khổ vừa dễ thương: "Vừa khổ vừa thù".
Tuổi này thích qui về nội tâm để quan sát chính ḿnh, lắng nghe ḿnh sống, thích nghe tiếng gọi lao xao của những thèm muốn mới phát sinh, thích nh́n vào ḿnh để thương ngoạn chính ḿnh. Nhà tâm lư gọi là tâm bệnh NARCISSISME theo chuyện chàng Narcissus của thần thoại Hy Lạp nh́n vào mặt nước ao thấy ḿnh sao mà đẹp trai mà dễ thương làm sao để rồi yêu ḿnh và tương tư với chính ḿnh.

Tôi đă nhiều lần chứng minh điều này mỗi khi tôi được mời đến nói chuyện và thảo luận về tâm lư học thực nghiêm với tuổi đôi tám đôi mươi. Tôi thấy họ rất hăng say với tâm lư học, cả ở bậc đại học nữa. Họ thích và thấy cần t́m hiểu lấy ḿnh để yêu ḿnh hơn.

Đă đành ta phải xét ḿnh và t́m hiểu ḿnh, nhưng không được mộng mị, tự ái bệnh hoạn và lăng mạn ướt át, theo kiểu tâm bệnh thời đại của René.
Đàng khác ta cũng không được cứng đọng, chai đá "mặt mo" nhưng phải nhạy cảm và sẵn sàng rung động trước bất cứ những ǵ tốt và đẹp. Phải không em? Bởi v́ ở chung quanh ta có rất nhiều cái tốt và cái đẹp đáng được chúng ta "rung rinh" lắm.

3. Nỗi buồn vô cớ

Có lúc ta buồn v́ một kẻ bội t́nh hoặc v́ một thất bại của cuộc sống. Thế gian này lưu manh giả dối, ích kỷ hại nhân. Thế gian này không đủ sức để thỏa măn ḷng người. Em nên nhớ: Chỉ có vô biên mới có thể đổ đầy được cơi ḷng ta. Đó là một nỗi buồn cao cả, là sự băn khoăn t́m cơi chí thiện của những tâm hồn cao thượng đó.

ở đời có những nỗi buồn của sự đau khổ nó dày xéo thân xác, con tim và linh hồn của anh em người đời. Cái vạn cổ chi sầu ấy sẽ không bao giờ vơi, mặc dầu ta vẫn phải cố gắng t́m cách diệt trừ hoặc giảm bớt nó đi.

Nhưng cũng có lúc ta buồn vô cớ, chán ngán mọi sự, buông xuôi ḍng nước. Nguyên do ở trong tiềm thức của ta. Có lẽ v́ ta sợ cuộc sống, v́ thiếu can đảm trước phận sự phải làm, hoặc trước các khó khăn phải lướt thắng. Cũng có lẽ v́ ta bất măn trước cái mong manh của vạn vật và của chính ḿnh: "là tiếng kêu của sa mạc than khóc v́ không được làm đồng cỏ xanh tươi" như người Arab thường nói mỗi khi họ nghe gió simoun thổi trên băi cát. Này giờ đây xin em hăy ngưng lại một phút, đừng đọc nữa. Rồi hăy nhắm mắt lại một lát, lắng nghe tiếng ḷng em đi, và nghĩ xem có đúng không. Hay là em hăy đóng kín cửa pḥng em lại, vặn cassette player của em lên, hăy nghe bản nhạc ḥa tấu số 5 (Fifth Symphony) của Beethoven mà xem, để rồi em sẽ nghe thấy và cảm thấy có nhiều thổn thức mới lạ trong ḷng em ... Hăy thủ xem nào!

Nhưng rồi nỗi buồn ấy cũng sẽ trôi đi như nó đă đến, vu vơ, vô cớ. Có người bảo họ không bao giờ bị như vậy. Em đừng vội tin. Họ chỉ cười to nói lớn để t́m cách che đậy những năo nùng đang dồn nén trong tâm tư họ thôi. Họ lao ḿnh vào vũ băo ăn chơi nhảy nhót, pḥng trà tiệm nhảy để lăng quên, lẩn thoát và trốn tránh chính ḿnh họ. Sự thật là như vậy đó, em ạ !

Em đừng có nghĩ như họ, và đừng chơi như kiểu Chateaubriand, Musset hoặc Stendhal: "Je mets tout mon plaisir à être triste." V́ cuộc sống Trời ban cho ta không phải chỉ để than khóc, nhưng là để sống hùng, sống vui, sống động, an b́nh và hạnh phúc.

ĐỐI TƯỢNG YÊU THƯƠNG

"Tôi thích yêu. Tôi yêu yêu" (Augustin)

Tuổi xuân có đặc tính muốn ôm lấy tất cả vũ trụ vào ḷng ḿnh, và có thiện cảm với hết mọi người mọi vật.

Nhưng rồi con tim họ sẽ không thể rung cảm măi với những ước vọng mông lung đại đồng như thế được. Nó đ̣i có những đối tượng rơ rệt, những vật có thịt có xương, để thỏa măn khát vọng vị tha của nó.
Chính v́ ta cũng đă nhận xét rằng t́nh thương gia đ́nh không đủ thỏa măn nhu cầu của tuổi xuân nữa. Hồi nhỏ chỉ cần thương yêu ba má và anh chị trong nhà là đủ. Nay lớn lên, con tim 16 - 20 muốn thoát khỏi biên giới gia đ́nh, để đặt ḿnh vào những đối tượng mới, tiến đến những chân trời mới. Kính xin các bậc cha mẹhăy hiểu cho em và sáng suốt giúp em thỏa măn nhu cầu ấy.

nội dung

1. BẠN BÈ

Trước hết là những bạn học. Chung sống với nhau suốt năm ở trường và các ngày nghỉ ở trong những buổi hội họp, thể thao, văn nghệ, nô đùa thỏa thích, hồn nhiên, thấm thía. Đó là những dịp quí báu làm cho phong phú lẫn nhau, và làm cho các ư tưởng của ta thêm vững chắc, tâm t́nh của ta thêm độc lập và cảm năng của ta thêm hùng mạnh, cứng cáp.

Với một điều kiện là phải cẩn thận chọn bạn mà chơi. Bè bạn giống như cái lưỡi con người: tốt nhất hoặc xấu nhất, tùy người sử dụng nó.

Nếu bạn bè là một lũ vô luân, mất dạy, th́ trước sau ǵ ta cũng trở thành lưu manh xảo trá.

Giữa đám người lương thiện ta cũng phải cận thận nữa bởi v́ theo tâm lư quần chúng th́ mỗi khi một nhóm người họp lại th́ họ thường góp chung với nhau những ǵ kém nhất hơn là những ǵ đạp nhất của họ. Nếu không coi chừng th́ phần lớn các buổi họp là để nói xấu nhau, hoặc bôi nhọ các thầy cô hoặc để thi nhau kể lại những chuyện phóng đăng hoang đàng.

Chúng ta cần gia nhập những nhóm bạn có tổ chức qui củ để cùng nhau nuôi dưỡng lư tưởng và thực tập đức tính của một nếp sống trưởng thành như tinh thần cộng tác, óc tổ chức, tinh thần trách nhiệm, xă hội tính, đức chân thành, ḷng bác ái, tinh thần kỷ luật. Có rất nhiều thanh niên thiếu nữ đă t́m thấy trong những tổ chức hội đoàn như vậy làm khởi điểm cho một cuộc sống tươi đạp, cao thượng và hữu ích. Cậu Phong 19 tuổi, đă viết như sau: "Tôi thấy bồ làm tôi mất th́ giờ quá, lắm khi làm cản trở việc học nữa. C̣n bồ gái đối với tôi lại càng tai hại hơn nữa, làm ḿnh mất th́ giờ, mất tiền, bị hồi hộp, phập phồng đến đau tim, đến vỡ ngực."

2. T́nh bạn

Bạn bè rất tốt cho những dịp trao đổi ư kiến, những cuộc dạo chơi vui vẻ và những dịch vụ tập thể. Nhưng chưa đủ. Người trẻ c̣n cần đến một t́nh bạn đậm đà sâu xa. Cần một người ḿnh có thể phó thác mọi nỗi vui buồn, đến cả những ư tưởng ngông cuồng nhất mà người ấy vẫn thấu hiểu và cảm thông, những nguyện vọng cao đẹp nhất mà người ấy hay san sẻ với ḿnh, những khó khăn, chán nản, nghi hoặc mà người ấy trợ giúp để giải thoát. Cần một người đồng chí đồng t́nh, biết nghe ḿnh mà không cười nhạo ḿnh, và biết đồng hành với ḿnh để vươn cao măi.

Chị Thơ 18 tuổi đă viết : "Tôi cần có mấy chị bạn thân để họ chỉ bảo cho ḿnh. Tôi không dám hỏi mẹ về vấn đề yêu đương. Tôi không dám hỏi chị tôi (đă có chồng) về vấn đề t́nh ái. Nhưng tôi có thể hỏi bạn tôi hết mọi điều tôi thắc mắc, họ gọi là bồ. Chỉ tiếc họ không biết ǵ hơn tôi mấy. Lẩn quẩn quá. Ai chịu đứng ra hướng dẫn tôi bây giờ?"

T́nh bạn là để hiểu biết nhau và tín thác nhau để rồi cảm thông với nhau, ḥa điệu với nhau trong thương mến và cao đẹp: "bạn là phân nửa hồn ta" (Horace)

Cao đẹp v́ bạn hữu tương trợ để gây hạnh phúc cho nhau, để cùng lên một lượt, theo cùng một chí hướng: "Yêu nhau không phải chỉ ngồi nh́n nhau, nhưng là nh́n về cùng một hướng thượng." (Saint Exupery)

T́nh bạn là thú vui hiến dâng hơn là nhận lănh. Nhưng cũng thích nhận lănh để được thú vui thấy bạn ḿnh đại độ hảo tâm. Và t́nh bạn lâu dài phải có đi có về, có cho có lănh, có sự trao đổi thường xuyên, chia xẻ với nhau, vững dạ bước trên đường đời v́ biết đă có người bên cạnh để nương tựa và đồng hàn, và nhận thức trách nhiệm của ḿnh xứng đáng làm chỗ nương tựa, bổ sức cho bạn đường. Bạn hữu kề vai sát cánh với nhau sẽ lướt thắng mọi gian nguy ở đời.

T́nh bạn c̣n là cộng đồng của lư tưởng. Hỗ trợ nhau, khuyến khích nhau, làm gương cho nhau, để cùng nhau tiến tới sự trọn lành hơn và đến cơi chí thiện.

Như vậy t́nh bạn sẽ là một bông hoa quí giá. Hoa này triển nở trong mùa thanh xuân v́ là thời của hảo tâm và vị tha, thời của khát vọng, thời của phấn khởi và hăng say.

Thanh xuân là tuổi của t́nh bạn. T́nh bạn giúp ta trong thời khó khăn, chán nản, nghi hoặc và trong cơn cám dỗ.

T́nh bạn giúp ta tồn tại niềm tin và lư tưởng của đời ta. Ta được thú vui trở thành một ánh sáng soi đường, một kẻ đồng hành đi lên, và một cứu tinh cho bạn ḿnh.

T́nh bạn như thế được xây dựng trên nền tảng thiện và mỹ, sẽ có hậu quả đến muôn đời. Nó là một tác phẩm kỳ công đ̣i hỏi rất nhiều thời gian, kiên nhẫn và hy sinh, nhưng cũng sẽ là một sức mạnh và là nguồn vui cho đời người.

3. Bạn giả

T́nh bạn cao đẹp nói trên có thể bị mang họa và lạm dụng v́ tư lợi ích kỷ hay nếu căn cứ vào giác quan hay t́nh cảm mà thôi.

Có người thương t́nh bạn hơn là người bạn, họ có thái độ tài tử, thương v́ thương hơn là v́ người được thương. Họ quên rằng "chỉ có con người mới là đáng kể" (Paul VI)

Có những t́nh bạn quá đa cảm, mộng mị, chỉ dựa trên những yếu tố thể lư như nhan sắc, làn tóc, giọng nói, một cặp mắt nhung, một tà áo đỏ, hoặc những tài năng hời hợt, ... Tất nhiên chúng sẽ chóng qua và mau tan vỡ. Và những t́nh bạn ấy hay lo âu, thác loạn, bị xác thịt ám ảnh hay cần đến những món quà liên tiếp, những cái nh́n đắm mê, những nụ hôn nóng bỏng.

Ta thấy ngay trong những t́nh bạn ấy người ta không chung góp với nhau những ǵ cao đẹp và đại độ nhất, mà lại những ǵ nông cạn, hèn hạ và ích kỷ nhất của mỗi bên.

Những khi v́ t́nh cảm rối ren, ta không rơ là hư hay thật, ta cần phải t́m đến một vị cố vấn hoặc một bậc thầy để thụ huấn và được hướng dẫn, trong những hoàn cảnh riêng biệt của mỗi người chúng ta, tại v́ nếu cứ để riêng sức ta, ta sẽ lầm lạc hay bị mê hoặc.

ÁI T̀NH

2. Cung cách

Tính nhút nhát ấy chỉ là một giai đoạn chuyển tiếp, chóng qua. Sau đó cô cậu sẽ tự nhiên và đơn giản lại. Lúc này có một tâm t́nh ta cần phải dinh dưỡng cẩn thận đối với người nữ là ḷng cung kính.

Điều này tối cần thiết v́ khi các thanh niên tụ họp với nhau, họ thường đem vấn đề nữ phái ra tiếu lâm, pha tṛ. Có lẽ họ muốn thi đua tài trí với nhau, xem ai "chịu chơi" và "từng trải" bụi đời hơn, hoặc v́ họ chưa hiểu được kế hoạch kỳ diệu của Tạo Hóa, hoặc họ t́m cách bù trừ lại những cấm kÿ của xă hội. Cấm kÿ nghĩa là taboo đó, em ạ! Có khi v́ họ t́m lối thắng thế tính nhút nhát của họ bằng cách khoát lác ta đây cũng "sành nghề" như ai. Họ tưởng làm vậy là hay, là giỏi, là hợp thời trang. Nhưng thật ra đó cũng là cung cách của bọn phàm phu nhục nhăn vô ư thức và vô trách nhiệm. Đến nay vẫn có nhiều người lớn rồi mà vẫn thô bỉ như vậy suốt đời. Ấu trĩ đến thế là cùng!

C̣n em, bất cứ nơi nào em gặp một người nữ, trong nhà hàng, trên xe công cộng, hoặc trong lớp học, em sẽ tỏ ḷng quí trọng họ. Hăy chứng minh cho thiên hạ thấy rằng toàn thể thanh niênngày nay không có thô bỉ cả đâu. Và nếu có gặp những cô gái bất nhă th́ em chớ mắc vào cạm bẫy của họ, và hăy cho họ một bài học tự trọng bằng thái độ đứng đắn phong nhă của em.

Cung kính người nữ, như ta cung kính mẹ ta hoặc chị ta vậy: "Nh́n ngó các thiếu nữ như ta nh́n ngó bà mẹ ta khi người c̣n trẻ như họ" (Larigaudie). Hăy thực tập cung kính người nữ như em muốn cho người ta cung kính người sẽ làm nữ hoàng của gia đ́nh em vậy.

3. T́nh bạn với người khác phái

Ở đây cũng nên phân biệt bè bạn (Camaraderie) với t́nh bạn (Amitié). Nói đến bạn bè như trong những cuộc thi đua thể thao, giải trí, du ngoạn giữa trai và gái, hoặc những buổi dạ hội, liên hoan, tiêc trà, th́ người ta nhận thấy có hại nhiều hơn lợi cho thời thanh xuân 13 - 19 tuổi. Trừ ra giữa những gia đ́nh thân hữu năng gặp gỡ nhau và quen biết nhau từ lâu.

C̣n những thanh niên thiếu nữ lớn hơn, như các sinh viên Đại học th́ khác. Họ đă quen làm việc chung với nhau, năng tiếp xúc với nhau trong việc học hành. Vả lại, tuổi họ đă được quân b́nh hơn và trưởng thành hơn trong tâm tính và trong nhân cách, họ biết chế ngự lấy ḿnh hơn, cho nên ít nguy hiểm hơn. Nhưng giá trị của những nhóm bè bạn (Camarades) như vậy sẽ tùy thuộc ở giá trị của các cá nhân trong thành phần tổ hợp và ở đây chúng ta nhắc lại điều chúng ta đă nhận xét nơi các bạn bè đồng phái với nhau rằng: nếu họ không cố gắng vươn cao lên măi th́ họ sẽ chóng tuột xuống bậc hèn hạ bỉ ổi. Và như vậy là vô cùng nguy hiểm và tai hại.

C̣n t́nh bạn thật sự giữa trai và gái, chung kết, chỉ là một giai đoạn dẫn tới một t́nh cảm hoàn bị hơn gọi là t́nh ái phu phụ. Dầu muốn dầu không, trước sau, nơi cô hay cậu, lắm khi nơi cả hai người, t́nh bạn ấy sẽ trở thành t́nh ái mà tiến tŕnh tự nhiên là hôn nhân.

V́ thế nên đừng có liều mạng ḿnh mà ràng buộc sớm quá, kẻo gỡ không kịp. Tuổi em nên t́m bạn hữu giữa người đồng phái với nhau đă. Hăy để cho chị và em gái ta cái đặc thù có những amies.

Trong thời b́nh, xứ ta đă thấy có những lũ 5, lũ 7 cô cậu 16, 18 tuổi đi Vagabond lang thang trên đường từ tỉnh này qua tỉnh nọ như vậy. và sau hết người ta nhận thấy họ đều trở thành những người rừng Zoulous cả. Gớm lắm!

4. Khúc t́nh ca Dante và Béatrice

Nói đến vấn đề này tôi sợ bị hiểu lầm quá. Xin em nghe cho kỹ nhé!

Chắc em đă biết thi sĩ Dante là người Ư, tác giả của văn phẩm DIVINE COMEDIE. Dante kể lại một chuyến đi tưởng tượng vào thăm Địa ngục, Luyện ngục và Thiên đàng. ở Địa ngục, ông được nhà thơ Virgile hướng dẫn. Nhưng tới Luyện ngục th́ Virgile lại nhường chỗ cho Béatrice. Các nhà b́nh phẩm văn nghệ đă viết nhiều về cô gái này. Họ đă cho Béatrice là một nhân vật tưởng tượng tiêu biểu cho vẻ đẹp duyên dáng, âu yếm và nguồn cảm hứng.

Thật ra, Béatrice đă có thật, như thi sĩ Dante đă viết trong tiểu sữ của ông ta, tả lại cuộc gặp gỡ sét đánh đầu tiên với Béatrice làm chấn động cả cuộc đời ông về sau: "Nàng mặc một bộ áo dài đỏ lợt, oai phong tuy đơn giản. Cách thắt lưng rất hợp với tuổi trẻ của nàng. Vừa thấy nàng, ḷng tôi xao xuyến, tôi run cả người lên. Tiếng của ḷng tôi bảo: Đây là một thần thánh mạnh mẽ hơn tôi và sẽ chế ngự tôi. Rồi từ đó t́nh ái cứ chiếm tim tôi luôn."

Hồi đó Dante chỉ mới lên 9, và Béatrice cũng thế. Enfant précoce quá! Nhưng thật ra th́ Dante chỉ bị sét ái t́nh đánh khi lên 18 tuổi. Dầu vậy đám cưới không thành, v́ nàng chết sớm. Nhưng dù sao Béatrice vẫn là "công chúa của con tim" ông suốt đời. Nàng đă làm nguồn cảm hứng cho nhà thi sĩ bậc nhất Ư đại lợi. Nàng đă trở thành hiện thể của sự thiện mỹ và là trung gian giữa trời và đất. Nàng đă dẫn ông đi thăm hết các tầng trời, và cuối cuộc hành tŕnh đó, nàng là biểu hiện cho sự hoàn hảo, cho trí thức tột bậc và vẻ đẹp tuyệt đối.

Dante đă xác nhận ảnh hưởng sâu rộng của Béatrice đă giữ ǵn ông trên đường đức hạnh, bác ái và lư tưởng. Ông viết tiếp: "Béatrice vừa bước chân ra đă làm cho ngọn lữa bác ái bốc cháy ḷng tôi, khiến tôi mở rộng ḷng tha thứ cho hết mọi người và từ đó không c̣n một địch thù nào nữa. Ai thấy nàng cũng bị ảnh hưởng lây và kêu lên rằng: Đây không phải là một người nữ mà là vị thiên thần đẹp nhất của trời đất. Và vẻ đẹp của nàng trong sáng đến nổi không một vết nhơ nào dám vấn lên trong ḷng người. Nàng lôi cuốn mọi người theo vừng sáng t́nh yêu cao thượng của nàng."

Em hỏi tại sao tôi kể lại cho em khúc t́nh ca cổ điển ấy? Chỉ v́ nó là bản t́nh ca quen thuộc của rất nhiều thanh niên thiếu nữ như em.

Chính em một ngày kia cũng sẽ cảm thấy tim ḿnh đánh mạnh trước bóng một cô gái láng giềng hoặc một cô bạn đồng môn. Rồi em sẽ tô điểm cô ta với hết thảy mọi tính tốt và mọi nhân đức. Em sẽ dựng nhiều bàn thờ nhỏ, và nàng sẽ là thần tượng của ḷng em. Em sẽ yêu nàng một cách cao thượng, trong trắng, linh thiêng như người ta yêu một thiên thần vậy. Sau bao nhiêu kẻ khác, em sẽ lên đường đi t́m kinh nghiệm và khám phá t́nh ái. Và sự khám phá ấy sẽ là một kho tàng hăng nồng nhất, cao quí nhất và phong phú nhất trên đời. Bon voyage, em nhé!

T́nh ấy tươi đẹp và cảm động đến nỗi tôi không bao giờ dám động tới những bàn tay ngược đăi hoặc nhng ngôn ngữ vụng về.

T́nh ấy cũng không được gọi là tội lỗi hay là xấu xa. Đó là t́nh yêu trong vẻ đẹp và sự tinh tuyền nguyên thủy của nó. Nhưng thiết tưởng chúng ta cũng nên giữ ǵn, bao bọc của quí thơm mát và tinh tế ấy bằng vài cái "nếu" khôn ngoan:
Nếu nó tăng cường gấp trăm thay v́ làm hao ṃn các sinh lực son trẻ của ta.
Nếu nó thể hiện nơi ta bằng sự quí trọng đức trong sạch một cách sâu đậm hơn, và sự kính cẩn người nữ một cách tế nhị hơn.
Nếu nó làm nguồn vui, tự tin, hiền ḥa, sáng tạo và cởi mở cho ta, thay v́ sinh sự lo âu, băn khoăn áy náy, cô đơn và dễ phật ư.
Và nếu được như vậy th́ em có thể để cho khai nở trong ḷng em bông hoa đầu mùa của t́nh yêu, và em có thể vui ca lên: "Yêu là yêu là yêu không bờ bến rồi."

C̣n đối với "cô ta" hoặc "cậu ta" th́ em chưa vội thề nguyền ǵ hết, và nếu hai bên có dịp đối diện nhau th́ em cũng coi chừng đừng nói lời nào hoặc tỏ một thái độ nào có thể gieo sự thác loạn trong ḷng họ.

Hăy thầm kín chờ đợi và tự chuẩn bị ḿnh.

Có lẽ tôi đă đ̣i hỏi quá sức đấy. Nhưng v́ hạnh phúc của họ và của chính em, em nên để họ được tự do và em cũng hăy vui hưởng lấy cái tự do quí báu của ḿnh đi. Nhớ nhé! Đừng vội hái hoa, kẻo mà mất mùa đó.

Trong thời gian ấy họ sẽ là "công chúa của ḷng ta", nguồn cảm hứng của ta, và là tiên nữ canh gác ta cho khỏi các đam mê bồng bột. Rồi họ có thể khoe như Béatrice xưa rằng: "Ta đă nâng đỡ chàng với khuôn mặt tươi mát của ta, và đôi mắt thanh xuân của ta là ngọn đèn soi đường dẫn lối cho nàng đi, đi tới vinh quang, vào cơi Chân Thiện Mỹ."

Nhưng rồi một ngày kia, chín lần trên mười, ảnh hưởng ấy sẽ giảm đi, hấp lực sẽ bớt, ảo thuật sẽ tan, và thần tượng kia sẽ biến đi như một giấc mơ.

Và nếu em biết nghe lời tôi dặn th́ em sẽ không phải hối hận ǵ. Kinh nghiệm ấy sẽ giúp cho con tim em già dặn và trưởng thành hơn mà vẫn giữ được thế lực và vẻ tươi tắn nguyên thủy của nó.

Quư thay. Mong thay.

Đây tôi gởi cho em thêm bài t́nh ca của cây chanh dại:
Cây chanh dại
Ngày tôi c̣n là một đứa bé lên mười, ba tôi gọi đến bảo rằng:
"Đến đâycha dạy cho bài học của cây chanh dại.
Đừng vội tin ở ái t́nh con ơi, ba tôi bảo,
Ba sợ con sẽ không thấy rằng ái t́nh nó giống như cây chanh dại:
Cây chanh dại rất xinh và hoa chanh rất thơm,
nhưng trái của cây chanh th́ ăn không thể nào được."
Thế rồi một ngày kia dưới bóng cây chanh,
Người yêu với tôi ngồi nghỉ,
Mộät cô gái xinh đạp như mộng,
Đến nỗi khi nàng cười làm các ngôi sao mọc lên khắp ṿm trời.
Và cả mùa hè năm ấy,
Hai đứa chúng tôi đắm đuối trong suối t́nh, dưới bóng cây chanh.
Và âm nhạc tiếng cười của nàng lấn át lời dạy của ba tôi:
"Cây chanh rấy xinh và hoa chanh rất thơm,
Nhưng trái của cây chanh th́ ăn không thể nào được."
Rồi đến một hôm nàng bỏ ra đi không nhắn một lời,
Mang đi luôn mặt trời và để tôi lại trong đêm tối
Tôi biết rằng nàng đă làm ǵ rồi,
Nàng đă bỏ tôi đi theo một gă khác ...
Đó là chuyện thường nhưng có thật,
Nàng đă để lại một người buồn hơn nhưng cũng khôn ngoan hơn.
Và để bây giờ tôi hát lại bài ca ấy cho anh em nghe:
Cây chanh rất xinh và hoa chanh rất thơm.
Nhưng trái của cây chanh th́ ăn không thể nào được."
(Trích dịch băng nhạc Bài LEMON TREE do Ban hợp ca Peter, Paul and Mary tŕnh bày)
 

5. Khởi hành sai

Chạy đua mà lỡ bước đầu th́ khó mà gỡ lại được.

Rất nhiều cậu trai mới mười sáu, mười bảy mà đă có "petite amie" đàng hoàng. Nhiều cô cậu cho là lỗi thời, là "quê" nếu đă lên mười bảy tuổi rồi mà không có "người yêu". Rồi đến những tṛ chơi ú tim, những "rendez vous" lén lút, những cuộc mật đàm trường giang, những món quà vụn vặt, những vuốt ve vụng trộm và những lá thơ nóng bỏng ... Cả một chiến lược tinh vi ... già như trái đất!

Nhưng chúng ta đừng vội bi đát hóa vấn đề. Đó chỉ là những t́nh yêu trước mùa, những tảo ái, những hoa nở quá sớm. Mà họ lấy làm "sérieux" lắm. Họ chơi như thật vậy. Mới mười sáu, mười bảy tuổi mà cô cậu tưởng đă gặp được người bạn vĩnh viễn trên đường đời. Họ đinh ninh rằng t́nh yêu của họ đă vững bền, dứt khoát chắc rồi. Ho giơ tay thề với trời đất rằng t́nh yêu của đôi họ thật không có ǵ ngang trái cả.

Tôi muốn tin họ lắm. Tôi cầu trời cho được măi như vậy. Và tôi nhận thấy rằng lúc đầu và trong một thời gian ngắn, họ cố gắng cư xử đứng đắn, đoan trang với nhau và cung kính nhau trong khi tỏ lộ t́nh yêu cho nhau.

Nhưng tôi cũng quả quyết rằng nếu các vụ này không ngang trái th́ cũng gieo nhiều tai hại. V́ sao? Trước hết bởi lẽ không ǵ thấm hút sinh lực và thời giờ của chúng ta bằng những chuyện yêu đương quá sớm này.

T́nh yêu của những người đă trưởng thành hay làm tăng cường lực của đôi bên. Họ hăng say làm việc hơn v́ họ cảm thấy cần phải dâng hiến cho người yêu không phải chỉ t́nh yêu và nước lă mà thôi, mà cả một đầu óc đă được trau dồi đầy đủ học thức, và những bàn tay vạm vỡ điêu luyện, có thể mưu sống cho ḿnh và cho vợ con trong nhà.

Nhưng nếu mới 16 tuổi mà đă vội dấn thân vào t́nh ái th́ thật là nạn họa. Ḿnh chưa được sẵn sàng, chưa chín đủ. Chỉ có những cảm xúc ngoài da với nhau thôi. Lại c̣n sinh ra mơ mộng và lăng trí, v́ bị h́nh dáng của người yêu ám ảnh. Ư chí bị nhu nhược đi, làm ta xao nhăng bổn phận hằng ngày. Sức hoạt động bớt dần. Tâm tính cũng biến đổi, hay giận hờn, dễ phât ư. Tôi đă gặp những thiếu niên như thế, đầy nhiệt huyết, đầy triển vọng, nhưng bổng nhiên suy sụp ... như những v́ sao lạc ... những cánh hoa tàn ... Bởi v́ đâu?

Họ đă lâm bệnh tương tư (le mal d’amour). Tuổi họ đáng lẽ phải dồn hết sinh lực và thời giờ quí báu vào việc tu thân, tích đức, đào tạo tâm hồn, điêu luyện cảm năng, trí năng, ư chí và nhân cách cho phong phú, đầy đủ, vuông tṛn để chuẩn bị cho cuộc đời sắp đến. Nhưng trái lại họ đă để cho một cô bé non dại mới tuổi trăng tṛn đến cướp phá và làm tiêu tan tất cả sinh lực trai tráng của họ.

Hăy xem nhà thơ Rainier Msria Rilke viết: "Nói tới t́nh yêu th́ người trai gái đôi mươi phải nghỉ đến phận sự tác tạo bản thân, để mai này có đủ sức và đủ tài gánh vác trách nhiệm gia đ́nh, và gây dựng hạnh phúc cho vợ chồng con cái. Trước khi hiến thân cho người khác, họ phải tích trữ rất nhiều đă. Người trẻ hay nông nổi ở chỗ đó. Hễ lửa t́nh bùng nổ trong tim là họ bồng bột xấn vào nhau ngay, đang khi tâm trí họ vẫn c̣n là một bản sơ thảo hỗn độn và non dại."

Họ chẳng khác nào những con thiêu thân nhẹ dạ. Nói đến thiêu thân tôi nhớ lại cảnh tôi đă từng thấy mỗi tối mùa thu khi c̣n dạo chơi quanh hồ Hoàn Kiếm ở Hà Nội: Chung quanh các ngọn đèn đường phố thường có cả vạn con thiêu thân bay múa trong ánh sáng và hơi nóng, vui nhộn ghê! Nhưng buổi sáng trở lại dưới chân cột đèn tôi nhận thấy có cả vạn xác con thiêu thân bao phủ mặt đất. Buồn ghê!

Thứ đến những mối t́nh sớm mùa hay làm nguồn cho trăm ngàn trẻ con đáng cười: những tuyên ngôn nóng bỏng, những câu chuyện trống rỗng không đầu không đuôi, những thề non hẹn biển em yêu anh muôn đời - những cái muôn đời không có ngày mai, những món tiền vứt ra theo kiểu "trưởng giả làm sang" để "lấy le", ḷa mắt người yêu, hoặc để mua chuộc chỉ một liếc mắt t́nh tứ, những mánh khóe xảo trá để xếp đặt những cuộc gặp gỡ lén lút, những trau chuốt quá đáng trong cách ăn mặc cho đẹp ḷng người yêu, .v.v...

Tôi được biết một cậu kia đă chịu khó lần ṃ tới chào hỏi người yêu của cậu đến 2,772 lần trong ṿng hai năm trời. Đáng lẽ chúng ta phải bầu cậu lên làn Giám đốc Sở Thống kê quốc gia mới được.

Có một cậu khác mỗi buổi sáng đi học đă ṿng vèo sơ sơ đến một tiếng đồng hồ để hưởng cho được cái thú nh́n cô em lấp ló sau màn cành cây trước nhà.

Có những cậu theo đạo Thiên Chúa cứ đến tháng năm lại thấy tăng ḷng sùng kính Đức Bà Maria cách riêng và hay đi chầu Phép Lành Thánh Thể mỗi tối nhưng chỉ cốt để có dịp gặp gỡ cô em và dâng nước thánh cho cô em làm dấu thánh giá thôi.

Có nhiều cô cậu khác ít "sốt sắng" hơn, chỉ lăm le t́m dịp dâng tặng người yêu nào là một b́nh nước hoa đắt tiền, nào là một vé xi-nê hay một ly kem Pôle Nord ...

Phần đông các mối t́nh yêu sớm mùa như vậy ít lâu bền hơn kiếp sống của cánh hoa hồng, chỉ một chiều đă tàn úa rồi: "Et rose, elle a vécu ce que vivent les roses. L’espace d’un matin." (Malherbe - 1550)

Họ tưởng đó là một đam mê hào hùng và một t́nh yêu bao la, cao như núi, vững như đồng, nhưng thật ra đó chỉ là một "Amourette".

V́ c̣n non quá mà. Cảm t́nh nghèo nàn và nông cạn: bền vững sao được? Họ tưởng sẽ hưởng thụ được sự phóng túng đậm đà của một "linh hồn chị" suốt đời, nhưng vừa mới nếm môi đă thấy trống rỗng rồi.

Chẳng hạn như ta sẽ kinh nghiệm thấy rằng tâm hồn của thiếu nhữ trăng tṛn c̣n nhẹ dạ, nông nổi, mong manh. (Xin lỗi nhé, tôi chỉ xin phép nói xấu các cô tí ti thôi, rồi tôi sẽ đền tội và nói tốt các cô ngay tức khắc). Cần phải đợi mấy năm nữa th́ hồn xác các cô mới được một sự trưởng thành, với một thế quân b́nh nhân cách và mộ bề sâu nội tâm hơn cả các cậu nữa. Nhưng đang lúc chờ đợi th́ cô cũng như cậu đều là "những kẻ hành tŕnh" đang kiếm t́m và t́m ư thức lấy thân phận của ḿnh. Vậy ta hăy để họ yên, cho họ t́m ra chính ḿnh họ cái đă.

Nếu quá vội vàng th́ một ngày kia em sẽ vỡ mộng nhận thấy rằng trí tưởng tượng của em đă "thêu thùa" nhiều quá, rằng em đă lư tưởng hóa và thần tượng hóa người ta quá đáng. Em đă vội vă, vô thức gắn cho họ những đức tính và những vẻ đẹp mà họ không có chút nào. Rơ là ảo tưởng rồi!

Cả về vóc dáng nữa. Người mà hôm qua em coi như là người đẹp lư tưởng và là hoa hậu quốc tế, hôm nay sao lại quá tầm thường? Rơ thật như một cuộc phiêu lưu của một cậu trai sau đây: Cậu đă gặp một tiên nữ tuyệt vời từ trên trời bay xuống. Và ḷng cậu bừng lửa yêu đương. Nhưng rồi một ngày kia cậu đă gặp lại cô trong lúc đi dạo ngoài phố: "Và khi nàng lướt qua, tôi cố nh́n kỹ vào mặt th́ chao ôi, cái đầu kia sao lại gớm thế? Màu da hồng nhạtnhư da heo sữa, dáng điệu đi đứng như con vịt xiêm ... Thế là giấc mộng của tôi đă tiêu tan hết cả." (Nhật kư của Thanh)

Và sau cùng là đổ bể. C̣n một vài lần rơi lệ và thế nguyện nữa, rồi là hai bên đoạn tuyệt "ra đi không hẹn ngày về". Hay là sợi dây luyến ái sẽ ṃn mỏi lần lần rồi đứt luôn. Họ trả lại nhau bằng thư bảo đảm nào là thơ. là quà và những h́nh ảnh đă tặng cho nhau cách đây vài tháng trước.

Nhưng có một điều mà họ không c̣n thể nào hoàn lại cho nhau được nữa ấy là một con tim tinh tuyền, một con tim c̣n biết tin ở t́nh yêu một cách hăng say. Thôi rồi: Có một cái ǵ đă héo đi, tàn lụi đi, sứt mẻ đi rồi.

Tôi không có cho thế là hết đời rồi, nhưng dầu sao những kinh nghiệm chua cay như vậy sẽ có tác dụng sinh ra những con tim chán đời và những tuổi trẻ chán chường. Có lẽ tuổi này, chúng ta nên theo chính sách "ba khoan" của các cô gái Hà Nội là hay hơn hết: "Khoan yêu, nhưng nếu đă lỡ yêu rồi th́ khoan cưới, và nếu đă lỡ cưới rồi th́ khoan đẻ." Tôi nói đùa đấy nhé!

Em thấy chưa, nếu tôi ước muốn cho em tránh khỏi những mối t́nh yêu trước tuổi ấy không phải v́ tôi lên án t́nh yêu, nhưng v́ tôi kính trọng nó, không phải v́ tôi muốn giảm bớt thế lực yêu đương của em đâu, nhưng v́ tôi muốn cứu văn nó trong ḷng em, giữ nó tươi mát và cao đạp măi cho những ngày sắp tới của đời em.

Em chớ đụng đến nụ hoa sớm quá, v́ như thế nó sẽ không thể thành hoa mà cũng không kết quả được. "Attends un prtit peu." - Hăy chờ một tí ... tí ti thôi đấy nhé!

6. Sự Tán tỉnh.

Tán tỉnh, ve văn, chim chuột, phải chăng là yêu đương hay cho là mạn họa của yêu đương?

Trong mối t́nh yêu sớm nở nói trên, hai bên thật ḷng với nhau, tuy hăy c̣n ngây ngô. Nhưng trong sự tán tỉnh th́ khác, v́ mục đích chỉ là ăn chơi cho thỏa thích, dầu phải lừa đảo, giả dối nhau. Thuộc phường bướm ong, ích kỷ, ác ôn, đê tiện, những kẻ nhúng tay vào tṛ chơi tán tỉnh không chút quan tâm đến những tai hại thê thảm trong tâm hồn kẻ khác, những tâm hồn đă bị thác loạn, những con tim đă bị đâm chết, và những giọt lệ đắng cay trong tuyệt vọng ê chề ...

Song tṛ chơi này không phải là không nguy hiểm cho chính bản thân kẻ chơi hoa. Nó c̣n tập cho họ thói quen giang hồ, thay đổi t́nh yêu như đổi áo:
"T́nh yêu vô yêu đương
T́nh yêu làm chết yêu đương,
Và c̣n dập tắt cả khả năng yêu đương nữa."

Và đến lúc phải cập bến, phải yêu vĩnh viễn th́ chỉ c̣n toàn là đồ rác rưởi thừa thải.

Khi ấy con tim của họ đă biến thành một pḥng khác sạn để cho mọi người qua lại. Nó không c̣n là một cung điện mới mẻ tinh tuyền để dành cho bà vợ ông chồng vĩnh viễn nữa.
Dĩ nhiên họ thường bào chữa cho ḿnh: "Không sao, chỉ chơi vừa phải thôi, không đi quá trớn đâu." Lư trí nói vậy dễ lắm nhưng khi đam mê đă xâm phạm giác quan th́ khó mà ḱm hăm lại được.

Cũng có những thanh niên sa ngă như vậy v́ họ yếu đuối, không biết tự chủ lấy con tim bồng bột, hoặc v́ Snobisme theo đ̣i bạn bè để khỏi mang tiếng là "quê cục" Họ nói: "Người không có bồ chẳng khác nào cây khô thiếu nước, như trời nắng măi không mưa. Người không có bồ th́ sẽ cô đơn v́ bồ là t́nh thương. Mà người không có t́nh thương th́ chẳng khác nào có xác mà không có hồn vậy." (Trích Nhật kư của Tài 19 tuổi)

Một cô gái khác đă nói:  "Có bồ trai là một hănh diện cho một vài chị bạn của tôi. Họ tự cho đó cũng là xinh, cũng duyên, cũng đẹp đấy chứ, nếu không th́ ai mà thèm bắt bồ với ḿnh nữa." Nếu không có ai bắt bồ với họ, họ sẽ khổ sở vô cùng, tự cho ḿnh là quê một cục, cù lần một cây. Họ tự cho ḿnh là thiếu thốn về t́nh cảm, v́ quả tim họ đă không có dịp rung động bên cạnh một người nào đó." (Trích Nhật kư của Thu, 18 tuổi)

Không có bồ quả là một thiếu thốn, đúng như câu ca dao thường nói:
Có bồ kẻ đón người đưa,
Không bồ đi sớm về trưa một ḿnh." (Trích Nhật kư của Kha, 17 tuổi)

Có những thanh niên nghĩ khác. Như anh N.V.P: "Đối với chúng tôi, người không có bồ không nên cho là quê mùa. V́ chúng ta c̣n là những học sinh, hiện giờ có bạn trai là đủ rồi, nhưng bồ gái th́ chưa nên có ... rắc rối và phức tạp lắm. Tạm gác cái rắc rối và phức tạp ấy ra một bên chưa phải là quê mùa hoặc thiếu thốn. Vậy ta không nên dựa vào việc có bồ hay không mà đáng giá trị một người, mà cho họ là quê mùa hoặc thiếu thốn. Vả chăng chắc ǵ người có bồ đă hết quê mùa và hết thiếu thốn.

Vậy cho nên thà khơng có bồ để mang tiếng quê mùa, thiếu thốn c̣n hơn là có bồ mà cũng bị quê mùa bê bối. Có bồ để khoác những bộ Blue Jeans hay những áo Montagut th́ quả thật là quê cục." (N.V.P, 18 tuổi)

Có một cậu sinh viên Y Khoa kia 21 tuổi đă phải sống giữa những bạn bè bê tha. Cậu phải cố gắng để thắng lấy ḿnh. Và để giúp ḿnh có đủ động lực tranh đấu cho khỏi bị lôi cuốn. Cậu đă viết một tập thư gọi là "Thư gởi cho Finacée của tôi". Cô Finacée này, cậu không biết là ai hoặc sẽ là ai, nhưng câu đă cảm thấy có những bổn phận đối với cô và h́nh ảnh tốt đẹp của cô đă nâng đỡ cậu luôn. Đây là một bức thư của cậu: "Đôi khi tôi thấy chán nản nhưng h́nh ảnh của nàng đă sáng lên và kích thích tôi trên đường nghĩa vụ. Nàng là hiện thể của nghĩa vụ vậy. V́ nàng và v́ con cái tương lai của đôi ta cho nên tôi chăm học hơn mặc dầu phải c̣ng lưng mỏi gối cả năm trên cái bàn thực tập, mổ xẻ, nghiên cứu ở trường Y khoa. V́ nàng mà tôi c̣n được hănh diện giữ ḷng trong trắng của tôi, và động lực khiến tôi ăn ở đứng đắn ngay lành. Tôi muốn để dành cho nàng một thân xác nguyên vẹn trong sạch, và một tâm hồn mới tinh, nhiệt thành, không hề sức mẻ. Các bạn học của tôi sao họ ăn chơi phung phí con tim của họ quá! Nàng à! chúng ta sẽ cẩn thận giữ ḿnh cho nhau luôn nhé để cho con cái chúng ta sau này được xinh đẹp và lành mạnh hơn".

Sống là tự hiến và yêu là hy sinh cho nhau, phải không em?

7. Ba thắc mắc

Các cô cậu đôi tám đôi mươi hay hỏi tôi : "… Thầy đă có công học hỏi, nghiên cứu về tâm lư của giới trẻ chúng em, nhưng c̣n ba câu hỏi xin thầy trả lời nốt."

a. Người ta nói mối t́nh đầu đẹp lắm, phải chăng?
Thật không có ǵ chứng minh cho lời nói ấy là chắc chắn đúng sự thật. Những tính t́nh nhẹ dạ, nông nổi, bao giờ cũng gặp nỗi ân hận. Các hột cỏ đă bảo nhau rằng đám mưa đầu mùa rất tốt cho cỏ cây. Rồi chúng đua nhau mọc lên vùn vụt, nhưng bất ngờ gặp nắng hạn nen âphải chết đứng rất đau thương. C̣n các hột cây khác đă chờ đến giữa mùa mưa mới đâm nứt mộng cho nên chúng đă gặp thời sinh hoa kết quả xum xuê.

Mối t́nh đầu không khác ǵ đám mưa đầu mùa đối với các hột cỏ. V́ vậy cần phải đợi giữa múa mưa, tức là đến tuổi trưởng thành cho có đủ trí khôn phán đoán để vượt khỏi sự bồng bột sôi nổi cấp thời th́ hy vọng thành đạt được.

b. Khi cơn khủng hoảng bùng nổ th́ phải làm ǵ?
Làm sao th́ cũng phải có nam và có nữ, có trai có gái luôn luôn, tránh măi đâ được? Gặp nhau măi, rồi một ngày kia sét đánh bất ngờ, vậy phải làm sao bây giờ?

Chúng ta đă nói rằng t́nh yêu trong lư tưởng như kiểu Dante và Béatrice thường được gọi là "Amours platoniques". Hiện thời ta hăy giữ nó lại trong biên giới của lư tưởng của nó. Nếu tia lửa có bùng cháy th́ hăy giữ kín cho ḿnh, đừng vội nói cho ai. Đừng vội kể cho nàng biết, kẻo sinh sự rắc rối phiền phức lắm.

Nhưng nếu đă một lần mắc bẫy rồi th́ phải có đủ can đảm thoát ly cho được, mặc dầu ta phải đau khổ và làm cho "họ" phải đau khổ. Tại sao vậy nhỉ? Tại v́ một nghĩa vụ cần thiết: Cứu văn lấy tuổi xuân và sự nguyên vẹn của hai trái tim, như ta đă nói trên: tim ta và tim "họ".

Và sau khi đă quyết định dứt khoát như thế rồi th́ đừng có thối chí, và phải biết chạy trốn. Chạy trốn đây không phải v́ hèn nhát, nhưng là một chiến lược, một phương tiện để thoát nạn và thoát thân. Như chàng Ulysse xưa của thần thoại Hy lạp đă ḱm chân ḿnh vào một cột buồm trên thuyền, sợ rằng ư chí của ông sẽ yếu hèn buông theo tiếng gọi của các nàng Sirènes. Những cô ngư nữ này có một tiếng hát mê ly hấp dẫn, nhưng lại chuyên môn ăn thịt người và uống máu người.

Làm như thế không có phản tự do đâu. V́ ta phải có can đảm buộc ḿnh và tự thắng lấy ḿnh để được trung thành với chí hướng đă chọn. Ta phải công nhận rằng tự do để mà sa ngă th́ không c̣n là tự do nữa. Điều quan trọng là có đủ sáng suốt để mà tự quyết định cái mục đích ḿnh muốn lựa chọn cho đời ḿnh.

Ulysse đă tự buộc chặt ḿnh vào cột buồm của ông nên đă được tự do thật sự. Trái lại nếu cừ để thả lỏng trên thuyền th́ chắc chắn vận mệnh của ông sẽ là nô lệ và tiêu diệt rồi.
Tại sao ta nên lấy chiến lược chạy trốn lúc này? Tại v́ hiện tượng "xa mắt - xa ḷng" và v́ thời gian nó sẽ sẽ băng bó mọi vết thương ḷng. Rồi ta sẽ được tự do và vui tươi lại. Và ngày kia ta sẽ hănh diện vỗ ngực la lên : "Ta đă thoát chết. Ta đă thắng trận".

Trong cơn khủng hoảng soi sục và tế nhị này, ta tự giải quyết vấn đề một ḿnh không nổi đâu, các em nên nhớ như vậy. Cần phải nhờ đến một người khác - cha mẹ, anh chị trong nhà, hoặc thầy dạy và nhất là một vị linh hướng riêng của ta, v́ lắm khi cha mẹ và thầy cô đều bất lực đứng trước vấn đề. Và nếu may mắn có được một hướng dẫn viên đứng đắn th́ ta hăy đi hỏi họ và tin ở họ.

Đôi khi ta cũng muốn thí nghiệm lấy một ḿnh, làm như đứa trẻ kia không chịu tin rằng lửa sẽ cháy, cho đến khi sờ tay vào ḷ lửa bị cháy bỏng tay rồi mới trở lại tin ở mẹ cha, khác nào cậu Âu-tinh xưa, hồi lên 18, đă khinh thường lời khuyên của bà mẹ là Monica, cho đó là chuyện đàn bà, nhưng rồi, mặc dầu quá trể - ngón tay kia cháy bỏng rồi c̣n ǵ! - cậu đă hối hận. Nếu không khôn ngoan th́ một ngày kia, ta cũng sẽ hối tiếc : "Nếu ta biết được!"
Người ta đă dặn kỹ rồi đấy chứ, nhưng ta đă không chịu nghe, mà c̣n kêu la : "Biết rồi, khổ quá, nói măi!" Bây giờ mới thấy là ḿnh dại, là khờ.

c. Câu hỏi thứ ba là : Đang khi chờ đợi đến tuổi yêu đương th́ phải làm ǵ với con tim này chứ?
Làm ǵ với con tim son trẻ này?

Hăy dạy nó và tập nó yêu và yêu thực sự. V́ thật t́nh mà nói, trong những t́nh yêu sớm mùa kia người ta yêu chính ḿnh hơn và yêu con tim của ḿnh hơn. Người ta yêu sự rung cảm của hai con tim ráp nhau hơn, yêu cái mặn nồng của sự yêu, yêu cái nhu cầu yêu thương. Người ta "yêu T́nh yêu", chứ không phải yêu thật người yêu.

C̣n t́nh yêu thật sự th́ vị tha, vô vị lợi.

Ta sẽ thực tập t́nh yêu vị tha ấy ngay từ bây giờ ở nhà và ở trường, đối với cha mẹ và thầy cô, biết thông cảm với những khó nhọc và lo buồn của nghĩa vụ của những người làm cha mẹ và làm thầy cô, rồi phải tận tâm giúp đỡ cho bớt gánh nặng của họ. Tuổi trẻ mà không cẩn thận một chút th́ chóng trở thành ích kỷ hại nhân, coi ḿnh như "cái rốn của vũ trụ".

Ta c̣n tập luyện t́nh yêu trong các tổ chức xă hội từ thiện và các hội đoàn thanh niên - đi giúp một xóm nghèo, công tác vệ sinh, y tế, thăm viếng bệnh nhân, các trại cô nhi, các viện dưỡng lăo, v.v... là những dịp để sống vị tha, để yêu thực sự. "Thú vui của ta là làm vui cho kẻ khác" (Colette).

C̣n các cô thiếu nữ th́ sao: phải gạt bỏ họ ra khỏi ṿng cuộc sống của các cậu hay sao? Khoan khoan, đừng ngộ nhận, cũng đừng vội khái quát. Sự hiện diện của người nữ, ta chối căi không được, oán trách cũng không nên.

Ta gặp họ cùng cả - trong nhà, ngoài đường, trên xe công cộng, ngoài băi biển, trong lớp học, ngoài sân chơi,,, Bao nhiêu là dịp tốt để hiểu biết họ hơn và để kính nể họ, cho họ được thấy tính hào hiệp phong nhă của ta, và cho ta học tính hiền dịu ngọt ngào của họ.

Đừng khinh khi hoặc đê tiện, cũng đừng mộng mị hoặc quá quen thuộc ve văn họ. Sự tiếp xúc với họ sẽ làm dịu bớt những ǵ quá cứng cỏi, thô tục, hung bạo và ích kỷ ở nơi ta. Họ sẽ dạy ta biết tế nhị dịu hiền mà không làm giảm sút hùng tính của ta. Và nếu ta đă bị "nữ tính muôn thuở" ám ảnh th́ ta vẫn c̣n có thể thăng hoa sự quyến rũ ấy bằng cch nghĩ đến những người nữ nào khác có thể làm ta rung cảm mà không thác loạn con tim ta, như là mẹ ta, hoặc vị hôn thê tương lai của ta.
Mẹ ta: Ta hăy t́m hiểu công đức của mẹ đối với ta, và t́m cách trả ơn Người. Một trong những cách biết ơn mà Người quư trọng nhất là: ta đừng khi nào làm thất vọng t́nh yêu. Nên coi các phụ nữ khác như là h́nh ảnh tươi đẹp của mẹ ta. Làm sao cho mẹ được hănh diện về đứa con yêu của bà.
Vị hôn thê tương lai của ta: Nàng chưa có khuôn mặt rơ rệt, tuy nàng đă được Đấng hóa công tạo thành rồi để cùng ta xây dựng tổ ấm, như nhà thơ Sully Prudhomme đă viết cho Tuổi Trăng Tṛn như sau :
"Ngày hôm nay tôi chưa hề được biết
Người bạn đường mai hậu sẽ là ai,
Nàng thấp hay cao, tóc uốn hay để dài.
Đâu biết được khi mới lên mười sáu
Nhưng tôi thấy rơ ḿnh đang theo đuổi
Con đường nàng đi: nghĩa vụ học tṛ.
Mẹ nàng ơi, hăy uốn nắn con bà
Và dạy bảo nàng công dung ngôn hạnh,
Hướng nàng tiến lên con đường chân lư,
Theo nghĩa vụ vị tha và đức hậu.
Tôi muốn nàng hăy đứng đắn đoan trang
Nhưng tuy vậy vẫn dễ yêu dễ mến.
Tôi mong nàng thưng người gặp nguy biến
Và phục ṭng người nắm giữ quyền uy.
Tôi muốn để dành nhiệt huyết tuổi hoa niên
Để giúp đỡ nàng luôn luôn lành mạnh.
Hỡi bạn đường vô h́nh nhưng hiện diện
Cả tên nàng tôi cũng chẳng hề hay."