CHƯƠNG VII

ĐÔI TÁM ĐÔI MƯƠI - TUNG CÁNH VÀO ĐỜI

nội dung

BƯỚC THEO LƯ TƯỞNG
    Nhu cầu hiến thân
    Tiếng gọi vươn lên
    Hương khói của danh vọng
    Anh hùng thật hay anh hùng rơm
    Thần tượng

CHỨNG TỪ
    1. Các cô con gái hồi nhỏ thế này đây
    2. Các cậu con trai... là thế đấy
    3. Con trai chúng tôi vô dụng

TIẾN ĐẾN GIẢI PHÓNG
    Tự khẳng Định
    Lập dị và cấp tiến
    Tâm hồn trượng phu quân tử
    T́m người lănh đạo

Chúng ta đă dài ḍng chiêm ngưỡng các nét mắt hấp dẫn của tuổi trẻnhư: t́nh bạn mới khai trương, t́nh ái chớm nở, khám phá vẻ đẹp, thời phát huy của tư tưởng, của tiếp xúc đầu tiên, sự thiện và sự mỹ...
Nhưng chưa hết, v́ c̣n phải đề cập đến diễn tŕnh phát triển của nghị lực nữa.
Nghị lực của tuổi xuân chỉ đ̣i có một việc là xông tiến vào thế giới và biến hóa cải tổ theo ư kiến của ḿnh hầu làm cho thế giới ấy tươi đẹp và nhân đạo hơn.
Lư tưởng đang vỗ cánh vươn lên trong ḷng người trẻ và các ước muốn độc lập cũng đ̣i tung cánh bay đi vào đời.
Sự ấy không có ǵ là lạ đâu em ạ, bởi v́ trong vài năm nữa bước chân em sẽ vào đời thực sự để gây tạo cơ nghiệp cao cả và hữu ích.

BƯỚC THEO LƯ TƯỞNG

Một trong những kinh nghiệm kỳ diệu nhất của tuổi đôi tám đôi mươi là cảm thấy trào lên trong ḷng ḿnh ước muốn hiến thân cho một tư tưởng cao cả, dâng trót cuộc đời cho một lư tưởng tốt đẹp, dầu có phải hy sinh mạng sống cũng đành.
Thật không có một người trẻ đôi tám đôi mươi nào mà không lần cảm thấy dâng lên trong ḷng những tiếng gọi ra khơi v́ đại nghĩa, những lời mời lên đường phục vụ, những khao khát sống đời lư tưởng.
Thật không có một người trẻ nào mà lại không muốn "móc cỗ xe đời ḿnh vào một ngôi sao sáng" như cậu Hùng đă viết: " Tôi lên mười 17 và tôi muốn đại đội cao cả. Tôi muốn sáng tạo một kỳ công tuyệt tác. Tôi lên 17 và tôi muốn căng buồm ra khơi, vượt sóng trùng dương. Chứ cứ cập bến an b́nh măi cũng chán". Rồi cậu viết thêm: "Mỗi khi nghĩ đến cuộc hành tŕnh vĩ đại của đời người th́ ḷng tôi tràn ngập vui sướng".
Và một thế kỷ trước đây, Ông Ozanam cũng đă viết cho một người bạn: "Người ta cần có một lư tưởng cao đẹp để ám ảnh và phấn khởi cơi ḷng cần phải móc cỗ xe đời ḿnh vào một ngôi sao sáng".
Cũng như ông Albert de Mun đă nói: "Chớ có ngồi đó mà nh́n thế sự xoay vần. Hăy nhảy lên nắm lấy dây cương mà lèo lái cỗ xe lên đến vinh quang".

<nội dung>

Lúc đầu ư thức đại nghĩa hăy c̣n mơ hồ, v́ người trẻ muốn ôm lấy tất cả đất trời, và muốn thả buồm ḍ thăm hết mọi chân trời xa lạ. Nhưng rồi cũng phải thả neo cập bến, tuyển chọn một lối đi, một sứ mệnh.
Hầu hết những đời sống đáng kể đều do sự thực thi những quyết định của tuổi xuân th́.
Dầu chọn đường nào đi nữa chúng ta cũng phải căn cứ vào những tiêu chuẩn tốt đẹp và cao thượng nhất để phát triển bản thân để phục vụ gia đ́nh và tổ quốc tất nhiên là trong các viễn tượng tương lại sự nghiệp chúng ta cũng sẽ có những giấc mơ tiền của và chức quyền nữa.

<nội dung>

Dĩ nhiên những cuộc sống đáng kể thường được kết thúc trong danh vọng. Nhưng ta chớ để danh vọng làm cứu cánh cho cuộc sống. Sự thiện mới là cứu cánh của đời ta. Sống không phải để làm một giáo sư hay một bác sĩ danh tiếng, hoặc để được người thán phục ngợi khen, nhưng là để gieo ảnh hưởng tốt và làm ích cho kẻ khác "chỉ sống cho kẻ khác mới là đáng sống" (A. Einstein). Sống để phát triển giá trị nhân bản của ḿnh, và để khai thác đến tận cùng những khả năng tài đức của ḿnh. Giá trị con người không phải ở nơi quyền phép, danh vọng, tiền của.
Khoa học vô lương tâm là tai hại. Quyền thế vô lương tâm là nguy hiểm. Hăy đặt đúng bậc thang các giá trị ở đời.
Ta cũng đừng chủ bại khi thấy sự yếu hèn của ḿnh trước những đ̣i hỏi lớn lao của tương lai.
Cần nhất là phải biết ḿnh để rồi tự tin, tự quyết để tự lực cánh sinh, và khai thác đến tận cùng mọi tiềm năng trời đă giao phó cho ḿnh.

<nội dung>

Đời sống cũng gồm có những việc nhỏ mọn, tầm thường cần được thực hiện với một tâm hồn cao cả. Và những việc ấy sẽ hun đúc ta thành người quả cảm, đại độ, hơn là những giấc mộng đào núi lấp sông, hoặc cải tổ trần gian.
Các bổn phận thường ngày thừa đủ cho ta rèn luyện chí khí, kiên cương và chuyên cần.
Chớ có đi t́m đại sự to tát và hào nhoáng tưng bừng mà quên bổn phận hàng ngày của một thư sinh, hoặc một nột trợ, hoặc một nhân viên, mà sao lăng những việc nhỏ mọn như giúp đỡ một bạn đau ốm, giữ đúng lời hứa, v.v...
Tuổi này vô tư và bất vụ lợi, lại thích liều mạng. Càng nguy càng thích, "thích sống một cách nguy hiểm".
Thích những chuyện phiêu lưu như " cơi người ta" của Saint–Exupery, và thích những chàng casse-cou như Marlon Brandon hoặc James Dean.
Đă đành là phải hy sinh để cứu chữa kẻ khác hoặc để bảo vệ quê hương, nhưng ta không được phí mạng sống v́ danh vọng hoặc v́ đam mê sự phiêu lưu sự đam mê mạo hiểm. Bởi v́ mạng sống của ta c̣n thuộc về gia đ́nh và xă hội nữa, ta không có quyền phí phạm vô ích.
Chớ coi phiêu lưu như là một lư tưởng để sống. Cuộc sống đâu phải là một tṛ chơi nhưng là một cuộc hiến thân cho kẻ khác. Phiêu lưu mạo hiểm không phải chỉ là cỡi xe honda bạt tử trên xe lộ Biên Ḥa đâu.

<nội dung>

Đă có những người đă lạm dụng ḷng hăng say lư tưởng của giới trẻ để lôi cuốn họ vào những phiêu lưu tai hại.
Có những "thần tượng" mới mọc lên như nấm để quyến rủ nhân tâm. Và tâm trí của giới trẻ lại dễ bị chúng hấp dẫn nhất. V́ giới trẻ đương nhiên thích mới lại và sự gây cấn.
Lúc đó ta phải có đủ sáng suốt và óc phê phán để phân biệt thực hư và đâu là những giá trị thực cho ta. Ta cần có đủ trí phán đoán để biệt nhận các giới hạn của thực tại và các viễn ảnh của tương lại có tính chất viễn vông ảo tưởng.
Sau những trắc nghiệm về tâm lư thanh thiếu niên tôi đă nhận được nhiều phản ứng rất hay của giới trẻ và điển h́nh tôi xin đăng tải ba chứng từ sau đây của cô Hoa 18 tuổi nói về "thiếu nữ họ như thế nào" và hai phản ứng khác của cậu Tế và cậu Hùng nói về "Con trai họ như thế đấy". Những chứng từ này sẽ cho ta thấy thanh niên thiếu nữ họ quan niệm về chính ḿnh như thế nào, vừa thành thật vừa dí dỏm.

<nội dung>

Chứng từ 1

Các cô con gái hồi nhỏ thế này đây

Tôi là Hoa, 18 tuổi, tôi sẽ cố gắng tập trung tư tưởng để thử nói lên cho các bạn trai biết qua về thiếu nữ chúng tôi có thể như thế nào.
- Dễ Cảm: Anh tôi luôn luôn ngạc nhiên mỗi khi em gái tôi bắt đầu khóc v́ một tiếng "ừ" hay một tiếng "không" của ba mẹ. Anh nhún vai cười: "Những cô thiếu nữ.. họ giống như gà".
Đúng vậy, một nụ cười hoặc một lời khả ái đủ làm chúng tôi vui sướng và phấn khởi suốt ngày. Trái lại chỉ một tiếng trách móc hay một điều phật ư cũng đủ cho chúng tôi buồn phiền nhiều. Và điều ấy làm cho chúng tôi vô cùng đau khổ.
- Viễn Vông: Thế rồi chúng tôi tưởng tượng rằng chúng tôi không c̣n là cô thiếu nữ dị kỳ mà mọi người chế giễu nữa, chúng tôi nép ḿnh dưới một thế giới khác: thế giới của mộng ảo. Chúng tôi mộng ǵ: mộng đến một hoàng tử khả ai tràn đầy đức hạnh.
Rồi pho tiểu thuyết ấy được xây dựng thật mau. Thế rồi một ngày kia chúng tôi mộng thấy ḿnh đă trở thành nhân vật chánh của một cuộc phiêu lưu kỳ diệu, thấy mọi người bao vây chúng tôi, tán tụng và phụng thời chúng tôi. Và chúng tôi đuổi theo cơn mộng ấy, cả cho đến trong bữa ăn nữa. Chúng tôi cảm thấy sung sướng đến nỗi buông rơi cả b́nh xúp đang bốc khói.. Bạn đoán xem cuộc liên hoan hôm ấy đă chấm dứt như thế nào rồi.
- Ngông Cuồng: Tất nhiên khi thấy vậy cha me chúng tôi la lên: "Sao cô cứ ngồi ở trên cung trăng măi thế!" Họ nhận thấy chúng tôi ngông kỳ và hay thay đổi. Họ không thể hiểu biết những ǵ đă xảy ra trong đầu óc chúng tôi. Hôm nay chúng tôi bắt chước mái tóc của một cô đào ưa thích, nhưng ngày mai chúng tôi lại muốn giữ lại dáng điệu của một thiếu nữ đơn giản, nhu ḿ. Chúng tôi thích sống những giờ quạnh quẽ cô liêu, nhưng rồi đột nhiên và không hiểu tại sao, chúng tôi lại muốn t́m đến những đám bạn bè tinh nghịch để cười giỡn nhộn nhịp.
- Lo âu: Thế rồi, khi trông thấy vậy, các bạn trai sẽ vội nghĩ: "Rơ là một đám điên rồ". Nhưng vẻ b́nh tĩnh ấy, và sự nhộn nhịp ấy thường hay che phủ một mối buồn vô cớ, một sự áy náy vô hạn. Vâng, chúng tôi hay lo và sợ. Ngày mai quyến rũ chúng tôi nhiều mà ngày mai cũng làm cho chúng tôi sợ hăi. Chúng tôi muốn biết đời hơn, xem coi cuộc đời của chúng tôi sẽ hạnh phúc hay khổ sợ. Nhưng chúng tôi vẫn cứ bâng khuâng lo sợ. Tất cả những giấc mộng ấy và tất cả những tư tưởng điên rồ ấy xuyên qua đầu óc chúng tôi cùng một lượt thật lạ thường quá. V́ biết lấy ai để mà giao phó nỗi lo âu của ḿnh? V́ thật sự ai mà có thể hiểu được chúng tôi?..
- Quảng Đại: Dầu sao, chúng tôi cũng yêu đời, và muốn biến hóa cuộc đời trở thành một cái ǵ vĩ đại vào cao đẹp. Chúng tôi muốn yêu thương, nâng đỡ, an ủi, và trái tim của chúng tôi nở phồng lên mỗi khi chúng tôi hay rằng có những kẻ đang bị đau đớn khổ sở trên thế giới này hoặc có những đám trẻ đang phải chết đói ở somaly hoặc có một cô bạn gái vừa mất mẹ. Bạn có biết những nghề nào thường hay quyến rủ chúng tôi nhiều nhất không? Đó là những nghề giúp cho chúng tôi có thể tận tụy hay sinh vô điều kiện cho kẻ khác như nghề nữ hộ sinh, nữ y tá, nữ giáo viên.. Tôi đă đọc trong một tạp chí rằng trong số thiếu nữ đă có 7 trên 10 người muốn chọn những nghề ấy. Bạn muốn có một thí dụ khác ư? Năm rồi người anh của một bạn gái tối ốm nặng, và đêm đêm, suốt mấy tháng trời, bạn tôi đă canh thức để săn sóc anh một cách ân cần sốt sắng, mặc dầu trong lúc b́nh thường họ căi cọ nhau không ngớt suốt ngày.
- Tự Tư: Bạn xem, chúng tôi rất mâu thuẫn: chúng tôi rất thích làm vừa ḷng kẻ khác nhưng đồng thời chúng tôi vẫn c̣n ích kỷ lắm. Người ta thường trách chúng tôi: "Có chỉ nghĩ đến một ḿnh cô thôi". Họ nào đâu hiểu được rằng tâm trí chúng tôi đă bị thu hút bởi những dự ước tương lai, hay những ảo mộng xa xăm, đến nỗi quên hết những ǵ đang xẩy ra chung quanh ḿnh. Với lại chúng tôi muốn sống theo ư riêng của chúng tôi, không màng đến những lời phê b́nh chỉ trích của bài d́ hay của ông cậu. Chúng tôi muốn tự động đi lại những nơi do chính ḿnh chúng tôi lựa chọn, tự ư làm một việc ǵ, tự do sửa chữa một gian pḥng theo như ư ḿnh. Ôi thần tự do !
- Làm Dáng: Không cần phải nói bạn cũng thừa biết rằng chúng tôi thích làm dáng. Các bạn trách cứ chúng tôi nhiều rồi, trong khi các bạn cũng chỉ trích những thiếu nữ hay xao lănh với sắc đẹp của họ. Thật là lạ! Sao chúng tôi lại thích làm đẹp thế? Và ưa cảm thấy ḿnh được người ta ngợi khen, ưa chuộng? Mái tóc, mặt mày, bề cao của gót giày, những đường mới của thời trang, đó là bao nhiêu thứ lo âu của chúng tôi. Các bạn cười ư ? Quả thật chúng tôi cảm thấy vững dạvô cùng mỗi khi được tấm gương phản chiếu lại cho ḿnh một thân h́nh diễm lệ yêu kiều. Nhưng nếu chúng tôi chịu khó săn sóc nhan sắc như thế ấy, một phần là cũng v́ các bạn ấy, hỡi các đấng trai thanh! Tôi vẫn có thói quen ghé bàn soi gương mỗi khi có một bạn trai đến nhà hoặc mỗi khi chúng tôi đi dự một cuộc lễ một dạ hội hay một tiệc cưới. Tôi vẫn c̣n nhớ những cuộc đi chơi hồi 15 tuổi và tôi dám chắc rằng trong những dịp ấy các đấng trai thanh đă lầm to về phụ nữ chúng tôi. Từ tám ngày trước đó chúng tôi đă bàn bạc kỹ lưỡng về những cuộc họp mặt thấy ta sẽ mặc thứ áo màu nào và màu ǵ? Giờ nào ta sẽ khởi hành? Ta sẽ được gặp những bạn trai nào? Rồi đến lúc ấy mỗi đứa trong chúng tôi đă trở thành một nhân vật mà chính chúng tôi cũng không nhận ra được nữa.
- Gây sự: Trong lúc họp bạn ấy có cô Lan đă dùng hết mọi mánh khóe để biện chứng cho thiên hạ để ư rằng ḿnh đây có mặt: La ḥ phải hóa trang, phụ sức ḷe lẹt, phải gót cao..vv.. để lấy vẻ tự tin, bạo dạn, gần như muốn gây sự vậy. Thực sự nàng cũng không kêu hănh hay tự tin hơn ai đâu; nhưng chỉ v́ nàng sợ sẽ không có ai để ư tới ḿnh cho nên nàng đă lên tiếng trước đó thôi.
- Nhút nhát: C̣n tôi, tôi đă ăn khớp. Trước đó nữa giờ, không biết bao nhiêu là câu hỏi đă xâm lấn tâm trí tôi:"Miễn là ḿnh đừng có ngượng nghịu. Làm thế nào để chào hỏi các bạn trai? Làm ǵ cho họ đừng chế giễu ḿnh?" Những điều lo âu sợ sệt ấy đă làm cho tôi tê liệt cả người. Dầu sao có một mối lo nghĩ vẫn phản phất ở trên tất cả:"Anh Long, anh ấy sẽ có để ư đến ḿnh hay không nhỉ?"
Giản dị hay nhút nhát, chúng tôi đều muốn làm vui ḷng các bạn trai, nhưng xin các bạn đừng có vội kêu lên rằng chúng tôi muốn "xổ mũi" các bạn! Nếu thường chúng tôi mất cả tính giản dị của chúng tôi, là v́ vô t́nh chúng tôi đă không tự kiểm soát lấy ḿnh được đó.
Thật thế, chúng tôi đă lầm. Nhưng các bạn này, các bạn có thể giúp chúng tôi giản dị hơn và tự nhiên hơn, và các bạn chỉ cần giữ một thái độ thành thật, đơn sơ và đứng đắn đối với mọi người thiếu nữ chúng tôi là đủ. Như thế chúng tôi sẽ bỏ rơi cái mặt nạ của chúng tôi một cách dễ dàng hơn, v́ chúng tôi sẽ thấy rằng mặt nạ ấy không c̣n dùng vào đâu được nữa.
- Đa t́nh: Bạn thấy rằng chúng tôi chỉ cần một tí tài liệu để tạo nên cả một bộ tiểu thuyết. Rất nhanh chóng, chúng tôi tưởng đă gặp "người" mà chúng tôi sẽ yêu suốt đời. Ở đó chúng tôi cũng đă lầm lỗi. Nhưng các bạn đừng có lợi dụng cái lầm lỗi ấy để mà làm một điều ǵ theo ư muốn với một thiếu nữ biết quí mến bạn. V́ làm như vậy bạn sẽ lừa bịp chúng tôi, và sẽ làm cho chúng tôi thất vọng, đau đớn rất nhiều, v́ chúng tôi đa cảm hơn các bạn, và hay tin tưởng một cách dễ dàng. Tôi có một người bạn gái dan díu với một chàng trai: sau khi đă bị lừa đạo và thất vọng cay đắng, cô thề nguyện sẽ kịch liệt trả thù, lừa dối tất cả mọi người đàn ông, và hiện thời, sau nhiều kinh nghiệm chua xót như thế, nàng đă sinh ra chán đời, tuyệt vọng.
Vâng, những lời tâm sự của tôi kết luận không được tươi lắm, xin các bạn hăy tha thứ, v́ tôi muốn thành thật cho đến cùng. Mong các bạn thông cảm.
HOA
Một nữ sinh đôi chín, lớp 11

<nội dung>

Các cậu con trai... là thế đấy

Trong bài "Các cô thiếu nữ họ như thế nầy đây" chị Hoa đă cho biết vài đặc tính của các cô: dễ cảm, quảng đại, đa t́nh v..v. Dưới đây tôi xin đơn sơ xét ḿnh để thử nói ra cho các chị biết giới con trai chúng tôi có thể như thế nào.
- Tự Đắc: Trong gia đ́nh tôi đă nhiều lần được nghe lời này khi bàn tới một công việc hằng ngày, hay một câu chuyện trong làng: "Mày luôn luôn có lư. Mày biết thêm mọi sự".
Thật thế chúng tôi tự tôn là phải mạnh, và chúng tôi hay lên tiếng như một vị chỉ huy biết hết tất cả và đ̣i được quyền xếp đặt mọi sự. Cả trong các hội đoàn cũng thế, mọi người đều muốn tŕnh bày tư kiến của ḿnh, và không ai muốn nhận ḿnh là con cưú ngoan ngoăn. Ai cũng cho ḿnh là nhất. Bạn có thể nhận thức điểm này ở trong các tṛ chơi của trẻ con luôn luôn giành nhau để đứa nào sẽ là người cầm đầu. Và có khi tất cả đều nổi lên chống lại kẻ giữ quyền chỉ huy. Cố nhiên tinh thần tự đắc của chúng tôi khi làm cho các chị phải khó chịu. Nhưng thà thế c̣n hơn là làm những con cừu ngoan ngoăn, có phải không các chị?
- Chinh Phục: Nếu chúng tôi gây ra cái cảm tưởng tự đắc ấy, chắc chắn là không phải v́ chúng tôi muốn tỏ ra tự cao tự đại đối với kẻ khác, nhưng đúng hơn, chúng tôi chỉ muốn thực hiện được một việc ǵ cho đáng, xây dựng lấy một toà nhà vĩ đại.
Tôi c̣n nhớ một buổi sáng Chúa Nhật kia, một ḿnh tôi đă lái được một chiếc xe hơi ra khỏi "ga-ra" của ba tôi mặc dầu lối lui ra rất hẹp lại c̣n chứa nhiều ngại vật. Không có một người nào ở đó để mà dặn ḍ: "Đừng rồ máy mạnh quá. Hăy thả ga nhẹ nhẹ. Hăy coi chừng phíatrái". Thường th́ cha tôi phải lấy hai ba tác động rồi mới lái xe ra được, c̣n tôi đă thành công với một mà thôi. Tôi đă chiến thắng! Và cảm thấy tự do hơn. Tôi đă có khả năng làm được một việc cao cả.
Song le hết thảy những kinh nghiệm của tôi không phải đều được may mắn như thế đâu. Một ngày kia tôi bắt tay vào sửa một chiếc máy thâu thanh: Rối cả giây điện! Nhằm lược điện với ngắt điện! Mấy mũi hàn chỉ quá lớn và đặt không ngay chỗ. Kết quả là chiếc máy đó không c̣n bao giờ kêu được nữa. Tất nhiên khi tôi cả gan làm một việc như thế th́ chị tôi cùng các bạn gái khác đều la lên cuống cuồng, thật là đàn bà họ luôn luôn sợ hăi chẳng biết họ sợ cái ǵ chứ?
- Tổ Chức: Và lại chúng tôi không có liều lĩnh một cách vô ư thức đâu. Chúng tôi cần phải dự tính kỹ để tổ chức việc làm mỗi ngày Chúa nhật và các giờ nghĩ của chúng tôi. Chúng tôi cũng hay mơ mộng vậy, thích tưởng tượng ḿnh là người lănh đạo với những thành công mỹ măn. Chúng tôi hay mơ thấy ḿnh đang hành nghề trong những cơ sở thật tối tân. Mọi sự đều bằng nguyên từ và điện tính cả.
Hồi 15 tuổi, tôi đă nghĩ ra một kế hoạch tổ chức một trại chăn nuôi lư tưởng, với các nút điện tử tự động tôi bằng mơ ước..
- Lư Luận: Thử hỏi xem đâu là những sở thích của một cậu con trai th́ cậu sẽ trả lời ngay và luôn luôn kèm theo nhiều lời dẫn giải chí lư. Anh Sinh là một trong những người bạn đă có ư trung nhân, anh kể lại chuyện này: Ngày kia, Sinh bảo Loan: "Anh yêu em v́ em xinh đẹp, v́ em hiền lành, v́ em giỏi việc nội trợ, và v́ em v..v"
Loan trả lời: "C̣n em yêu anh bởi v́ em yêu anh". Thật con trai tài lư luận, có phải không các chị?
- Đơn Sơ: Con trai chúng tôi như thế nào thị sẽ như thế ấy. Chúng tôi có dịp làm cho mẹ hoặc chị chúng tôi giận dỗi v́ chỉ mỗi buổi chiều đi chơi với bạn bè mà quên không thay y phục làm việc thường ngày, hay v́ chúng tôi luôn luôn mà một vài khi chúng tôi đă trở thành những người bất lịch sự. Giữa chúng tôi với nhau cũng vậy, chúng tôi giản dị với nhau hơn là các cô. Chúng tôi nói với nhau tất cả những ǵ ḿnh cảm nghĩ mặc dù đôi khi phải phật ḷng nhau, nhưng sau những cuộc "xuất ngôn đối khẩu ấy", chúng tôi lại "bồ" với nhau như thường. Thật là giản dị.
- Dứt khoát: "Phải làm như vậy và không khi nào làm khác hơn được". Đấy là một trong những ngôn ngữ thông thường của chúng tôi. Chúng tôi thích những ǵ rơ ràng và minh bạch như hai với ba là bốn. Đến nỗi chúng tôi hay quên cả những chi tiết quan trọng. Chúng tôi thích những ǵ minh bạch và dứt khoác. Trong các cuộc đàm luận th́ chỉ muốn mau đi đến mục tiêu rơ rệt. Chúng tôi luôn luôn có những quyết định dứt khoát. V́ thế chúng tôi thường ngạc nhiên khi phải giao dịch với các bạn gái. Ngày mà chúng tôi định bàn bạc với các cô, th́ tỏ ra bằng ḷng ưng thuận, nhưng sáng ngày sau th́ lạidửng dưng. Họ không dứt khoát như chúng tôi v́ vậy chúng tôi không thể hiểu nổi họ được.
- Hào hiệp: Mà thật xin các cô đừng có vội mỉm cười khinh chê. Chúng tôi hào hiệp lắm. Tuy chỉ khác là sự hào hiệp của chúng tôi được biểu lộ một cách khác hẳn với sự hào hiệp của các cô. Chi Hoa đă nói rằng: "Thiếu nữ chúng tôi thích yêu đương, an ủi, xoa dịu". C̣n con trai chúng tôi hay tưởng ngay đến những việc ǵ phải làm để an ủi, yêu thương và để xoa diệu. Và chúng tôi luôn luôn thi hành có phương pháp. Một ngày kia cạnh nhà tôi có một bà già thật nghèo gần chết đói, cần phải cung cấp lương thực cho bà ăn. Việc đó được bàn căi giữa chúng tôi và các cô hàng xóm. Các cô đề nghị phải đem cơm đến cho bà ăn. C̣n con trai chúng tôi phát biểu đồng t́nh, nhưng chúng tôi c̣n t́m cách tổ chức làm sao để có thể nuôi bà già thường nhật, chứ không phải chỉ cho qua một bữa mà thôi. Con trai chúng tôi nnhư thế đấy.
- Đa Cảm: Đúng. Chúng tôi đa cảm, nhưng theo cách thức riêng của chúng tôi. Chúng tôi hy vọng sẽ là một người hộ thủ cho "nàng tiên nữ" nào được tuyển lựa để chia xẻ đời sống của chúng tôi. Chúng tôi muốn chiếm cứ riêng cho ḿnh. Có khi v́ tư lợi hơn là v́ ích lợi cho nàng. Và trước khi t́m được "ḥn ngọc báu "ấy chúng tôi rất thích đi lang thang thưởng thức từ hoa này sang hoa kia. Tôi nhớ lại những buổi chiều Chúa nhựt mà tôi đă gặp được cô này hay cô nọ. Tôi mơ đến cô ta suốt ngày thứ hai và cả thứ ba nữa. Rồi tôi quen lăng đi cho đến Chúa nhựt tới lại bắt đầu say sưa mơ đến một cô nào khác..
Phần các cô khi mơ đến một "Hoàng tử đẹp" th́ các cô tưởng ngay đến tổ uyên ương, đến người cha tương lai của đàn con dại. C̣n chúng tôi lại khác: Lúc đầu chúng tôi có thể vuốt ve chiều chuộng. Lần lần chúng tôi mới có được ư thức nhận lănh trách nhiệm củaphận sự gia đ́nh, và những khi ấy chúng tôi lại thiếu hẳn một óc lư luận thực tế.
Chúng tôi thật không giản dị cho lắm phải không các chị? Vả lại ở đời không có người nào hoàn toàn giản dị và hoàn toàn hữu lư đâu. Có lẽ chúng ta nên chú ư về điểm này mỗi khi chúng ta giao thiệp giữa gái và trai với nhau. Hơn nữa những nét chính mà chị Hoa tác giả bài "Các thiếu nữ họ như thế này đây" và tôi đă đưa ra chỉ nên đáng kể về phương diện đại khái mà thôi chứ đừng có kết luận rằng tất những cô gái khác đều như thế này hay các cậu con trai đều như thế nọ cả. Mọi người đều là một thế giới riêng biệt và là một mầu nhiệm bí ẩn, chúng ta phải cố t́m hiểu với trí phán đoán và ḷng kính trọng lẫn nhau và đó là một trong những thú vui say sưa nhất của tinh thần: Phát giác ra được t́nh cảm sâu đậm của một người khác.
HÙNG
Một học sinh đôi chín, lớp 12

<nội dung>

Con trai chúng tôi vô dụng

Lần đầu tiên tôi xuống bếp làm việc sau khi đă "Ư Thức" được "Trách Nhiệm" của một người trai.
... Xắn tai áo lên xong, tôi xách ấm ra chum nước. Nhưng tôi không biết phải đổ vào bao nhiêu nước, tôi bèn trở vào hỏi chị tôi.
=Chị ơi! Nước phải đổ vào ấm bao nhiêu mới đủ.
=Ôi trời, đổ nước mà cũng không biết nữa cơ! Đổ 8 phần 10 cưng ạ!
"Tôi rót vào rồi đổ ra mấy lần, rút cuộc cũng không đúng 8 phần 10 v́ thể tích của ấm nước dưới to trên nhỏ. Tôi bèn lấy giấy, bút và thước kẻ để tính toán... Mất khoảng 2 tiếng đồng hồ.
-Chị ơi! Làm sao biết rằng nước đă sôi?
-Dỡ hơi thật! Nhớn thế rồi mà không biết được khi nào nước sôi!
V́ tôi không muốn chị tôi cho tôi là dỡ hơi nên tôi đă cố gắng t́m lục trong trí để làm sao biết được nước sôi.. À, tôi nhớ ra rồi.. tôi vội chạy vào mở tủ lấy nhiệt kế..Thế là tôi đă biết được nước sôi.. Để ư thức hơn nữa, nước uống ở chum cũng vừa hết, tôi bèn vén ống quần lên và đi gánh nước cũng như ai. Thật là việc nhà vừa xong bây giờ lại đến việc nước.
"Nước nhà gánh nặng hai vai.." mà. Chiếc đ̣n gánh hôn lên bờ vai để nói theo kiểu văn chương một chút tṛn trĩnh và trắng hơn than tí thế thôi. Tôi lấy làm sung sướng và hănh diện lắm v́ đă được giống như bao nhiêu h́nh ảnh người con trai phải sống dũng, sống hùng và sống ư thức.
Ôi sao gánh nặng thế này? Con trai ḿnh phải biết chịu đựng, tôi tự nhủ thế. Chiếc đ̣n gánh cứ xê dịch trên vai tôi măi mà cũng chưa giữ được thế thăng bằng. Tôi đặt gánh nước xuống chạy một mạch về nhà lấy thước đo để lấy trung điểm đ̣n gánh. Sau những lần so vai làm thùng nước quân b́nh của đ̣n gánh. Sau những lần so vai làm thùng nước bị thủng đáy, về tới nhà th́ chỉ c̣n lại có nửa gầu nước thôi. Thế là mẹ tôi phàn nàn:
-Mày chỉ làm hại, hư cả thùng rồi.
Tôi lấy tam đoạn luận ra để chứng minh vơí mẹ tôi rằng tôi không có vô dụng đâu.
-Thưa mẹ, đôi thùng chảy nghĩa là làm rơi nước xuống đường, mà rơi nước xuông đường là đă tránh cho biết bao nhiêu người khỏi mắc bịnh lao v́ họ khỏi phải hít bụi bặm. Tôi đă luận về vệ sinh công cộng cũng không thua ǵ các giáo viên cấp một phải không các bạn? Như vậy trong cái hại cũng vẫn có cái lợi nữa mẹ ạ.
-Mày chỉ gàn dở hồi này chị tôi là dở hơi, bây giờ me lại cho là gàn dở ôi con trai sao lại dễ bị hất hủi thế!
Đă thôi đâu, tai hại gánh nước vẫn c̣n in trên vai tôi một màu đỏ hon hỏn đau. Tôi la ầm lên phải v́ đau đớn mà chỉ v́ muốn làm cho mọi người chú ư tới thôi. Thế là mẹ và chị tôi quưnh lên, người đi lấy dầu, người xoa bóp. Thưa mẹ, con đă bớt, nhưng vẫn c̣n ê chề.
Mẹ tôi c̣n bảo con trai chúng mầy thật vô dụng, không làm ǵ nên thân, sinh ra để báo hại. Mẹ tôi mắng yêu thanh của chị tôi, làm tôi giựt ḿnh quay lại. Th́ thấy một con thằn lằn đang hoảng hốt chạy lên không phải v́ tôi đau mà v́ cơn sợ hăi của chị tôi... C̣n tôi đă đóng vai một anh hùng nhanh nhẹn. Con thằn lằn vô phúc kia đă bị bàn tay của lực sĩ Châu chấu như bạn tôi thường gọi tôi, ném xuống đất chết ngay. Mẹ và chị tôi mỉn cuời khen ngợi... Kể ra con trai chúng tôi không có vô dụng như mẹ và tôi chỉ tưởng... Và tôi thầm nghĩ rằng đàn bà con gái họ chỉ được cái hay giật ḿnh phỏng, đỏng đảnh để được nuông niu chiều chuộng. Thế th́ trong trần ai, ai đă hơn ai? Phải thế không thưa các chị Gái Lịch?
TẾ
Lứa tuổi đôi mươi

<nội dung>

Tôi không đành

Hồi c̣n thơ bé ta vâng lời mẹ cha và thầy cô một cách dễ dàng. Gia đ́nh là một tổ ấm yên vui dưới sự che chở của cha mẹ. Cứ xa nhà một buổi là em bé nhớ nhung đ̣i về.
Nhưng hôm nay đă đổi thái độ, v́ ta không c̣n là trẻ nít nữa. Ta có cảm tưởng bị "xúc phạm"
Mỗi khi bị người lớn sai khiến. Những lệnh trên mà được giải thích lư do, sẽ được ta thực thi dễ dàng hơn. Và mỗi khi người lớn tín thác ở ta, hỏi ư kiến ta, để ta tự do chọn lựa, hoặc giao trách nhiệm cho ta, th́ ta được hănh diện, thăng cấp, và được nếm một thú vui đậm đà.
Trái lại ta sẽ bực ḿnh và bất măn vô cùng nếu bị người lớn đô hộ, đối đăi như một trẻnít hoặc nghi ngờ theo dơi ta. Ta không c̣n muốn rađường đi với cha mẹ cùng các anh chị nữa, nhưng chỉ thích đi chơi một ḿnh và hoặc với bạn bè đồng lứa, rồi về trể mà không cần nói cho ai biết tại sao.
Tóm lại, ta cần được độc lập, ta muốn được tự do, ta có nhu cầu khẳng định và tự giải phóng.
Nhu cầu ấy rất tốt và tự nhiên lắm. Nó chuẩn bị cho đời sống của ta ngày mai, khi ta không c̣n được hưởng sự bảo hộ an toàn của cha mẹ và thầy cô của ta nữa, khi ta sẽ phải tổ chức lấy nếp sống của ḿnh. Ta sẽ là người trưởng thành, tự lập và tự túc, đứng vững trước các áp lực bên ngoài. Ta sẽ là người có nhân cách và có chí khí. Ta sẽ tung cánh vào đời.
V́ bây giờ ta phải thực tập tính tự do và độc lập ấy.

<nội dung>

Lập dị và cấp tiến

Chỉ v́ muốn tự khẳng định và muốn được người ta chú ư, giới trẻ hay sinh ra lập dị, trong lời nói cũng như trong áo quần, đầu tóc, dánh điệu...
Ta c̣n dễ sinh ra phiến loạn, nghịch lại các thể chế, các luật lệ, thói tục của cha anh.
Ta muốn dẹp bỏ hết mọi sự, để xâydựng lại một thế giới mới tốt lành và nhân đạo hơn. Thế giới này đă già cổi, bụi bặm quá cái ǵ cũng nhỏ nhen, hẹp ḥi và độc đoán hơn cả. Cái ǵ cũng h́nh thức cả, kể cả gia đ́nh và học đường. Nghẹt thở lắm. Như cậu Hân đă nói:
" Ở nhà, ba tôi quá nghiêm khắc, cái ǵ cũng cấm, đụng tí là phạt. C̣n má tôi th́ hiền hơn, nhưng không hiểu tôi. Bà đối xử với tôi như với một trẻ nít vậy". (Nhật kư của Hân).
Ở trường thầy giáo cũng chả hiểu được tôi. Họ xưa lắm rồi. Chán quá!" (Nhật kư của Mai). Có một người khác đă nói một cách khôi hài rằng: "Khi nào bạn gặp hai người đi với nhau ra ngoài đường mà không nói năng ǵ với nhau, một người 48 tuổi và một người 18 tuổi th́ bạn phải chắc chắn đó là hai cha con rồi đó là sự xung khắc giữa các thế hệ vậy.
Óc phê b́nh và tinh thần cấp tiến là những tính tốt, miễn là được tích cực và cởi mở, với muc5 đích đem lại nhiều công bằng, nhân đạo hơn, chứ không phải để thỏa măn tính bồng bột, hiếu động, và ḷng tự ái ích kỷ của ta.
Chúng ta cũng phải có óc thực tế nữa, chớ tưởng rằng cứ muốn là được, cứ giơ tay là có ngay. Ơû đời có nhiều áp lực thụ động, ù ĺ, ta phải nhận thức.
Ta phàn nàn người lớn không chịu hiểu ta, nhưng có lẽ tại v́ chính ta hay thay đởi không ngừng, v́ chính nhân cách cưa ta chưa ổn định.
Lắm khi ta có lư nhưng cũng lắm lúc ta vô lư. Người lớn họ cũng biết thế, và họ tán thành tính chân thật của ta lắm.
Chúng ta phàn nàn cha mẹ ở nhà không chịu hiểu ta. Nhưng có bao giờ ta t́m hiểu họ chưa? Ta có hiểu nỗi lo âu và mỏi mệt của cha ta mỗi khi chiều ở sở về nhà? Hoặc sự khổ tâm của mẹ ta mỗi khi em bé đau ốm, hoặc vật giá leo thang, chợ búa đắt đỏ? Ta có cố gắng hay không để tự thích ứng với tâm t́nh và nhân cách đặc biệt của họ, hay ta cứ rút lui về ḿnh, sống như một đứa ích kỷ chỉ biết có quyền lợi mà không biết đến bổn phận của ḿnh? Chỉ biết đ̣i hỏi và khiếu nại mà không bao giờ chịu hiến dâng và đón tiếp?
Sự sung khắc giữa các thế hệ thường chỉ dựa vào những vấn đề vụn vặt và những nguyên do hời hợt 30 năm trước người ta thường đội mũ nỉ, mặc áo cao cổ, hát nhạc cải cách... Ngày nay đổi khác: ra đường không c̣n ai đội mũ các cô mặc áo không cổ hay cổ mở tṛn mở vuông décolleté. Thời trang tập tục, văn hoá, xă hội...Mọi sự đă biến biến hóa hóa một cách nhanh chóng.
Ta cho đó là hay là tốt. C̣n cha mẹ ḿnh, ta lại chê họ là kỳ dị, suy đồi, cổ lỗ.
Ta lộn tiết mỗi lần nghe họ nói "Hồi ta c̣n nhỏ, đâu có thế này, thế nọ", hoặc khi nghe họ chê kích động nhẹ và Rap của ta và nhạc kinh phong, cuồng loạn, nhạc mọi, nhạc rừng v.v..
Ta c̣n phàn nàn cha mẹ và thầy cô của ta là độc đoán hay chuyên chế, hay xúc phạm tính tự do của ta.
Có lẽ v́ ta sống vội quá, muốn làm chúa, làm chủ trước khi biết vâng lời và tự chủ lấy ḿnh.
Vậy, ta chớ nên bi đát hóa vấn đề. Hăy nhớ rằng trong hai mươi năm nữa đây, chính chúng ta cũng sẽ bị con cháu chúng ta chê là "xưa", là lạc hậu, là cổ lỗ – Fossiles, Gâteux, Croulants, Son-et-Lumière và P.P.H.
V́ thế cho nên nếu cả hai thế hệ già và trẻ chúng ta ngồi lại gần nhau, coi đó chỉ là một sự "khác biệt tất nhiên", th́ chắc chắn c̣n một lư do ǵ để xung khắc nhau nữa.
Vâng lời thụ động như con trâu kéo cày mới là nô lệ, c̣n vâng lời t́nh nguyện để được tự do và tự giải phóng ḿnh là một động tác lớn lao v à khôn ngoan. Độc lập đâu phải là thoát khỏi mọi lề luật và mọi ràng buộc bề ngoài. Độc lập chính là thống trị được các đam mê, các bản năng, tính kiêu căng và ḷng ích kỷ của ḿnh vậy.

<nội dung>

Tâm hồn trượng phu quân tử

Tuổi này hay tố cáo xă hội người lớn là bất công, v́ không ǵ nghịch với tuổi trẻ cho bằng sự bất công.
Như vậy rất đúng, bởi v́ người đời không ai hoàn toàn nhân đức. Ai cũng có lầm lỗi và yếu hèn, hoặc hữu thức hoặc vô t́nh. Máu ta sôi sục mỗi khi gặp sự bất công đối với ḿnh và nhất là đối với kẻ khác. Tuổi đôi mươi rất anh hùng hào hiệp trước mọi bất công xă hội, nhưng chỉ vài năm sau th́ đă nguội lạnh, rồi sinh ra chai đá trước những bất công tày trời của chính ḿnh.
Có những người trẻ ở đâu cũng thấy bất công cả: Ban Giám Đốc xếp kỳ nghĩ hè trễ một ngày là bất công Bộ Giáo Dục đổi ngày thi là bất công một buổi văn nghệ phải đ́nh lại một cách bất ngờ là bất công, bạn học kia được thưởng một ân huệ riêng cũng là bất công nốt.
Tắt một lời, bất cứ điều ǵ bất hợp với quan điểm riêng đều bị ta cho là bất công cả.
Thế rồi ta sinh ra bất măn, bực tức, gây gỗ, yếm thế, đắng cay với đời.
Nguy hiểm lắm. Mỉa mai lắm. Bởi v́ đang khi ấy ta lại điềm nhiên đối xử với kẻ khác một cách bất công- Sai khiến người ở một cách ngạo ngược hoặc bóc lột họ thực tế mà nói: thật có quá nhiều bất công ở trong chính nhà ta ở. Thế gian này đang đ̣i sự đóng góp tích cực của ta cho thêm công bằng và nhân đạo hơn. Và ta hăy bắt đầu ngay từ lúc này mới được và trước hết từ cơi ḷng ta và từ nhà ta đă. Chớ bị mê hoặc và chớ có ảo mộng.
Có người khác th́ tự cao tự phụ, hay khinh rẽ thầy cô, hoặc bạn học, hoặc hội này đoàn nọ, gặp ǵ cũng bỉu môi và nhún vai, họ không biết làm như thế là nhỏ nhen, đê tiện và là ấu trĩ. Chúng tôi giúp em vào đời với một tâm hồn đại độ, cởi mở, đón tiếp và khoan dung với hết mọi người. Hăy tạo lấy một hương thơm của người t́nh.

<nội dung>

T́m người lănh đạo

Một cái mâu thuẫn đặc sắc của tuổi trẻ là vừa cần sự độc lập vừa muốn được kẻ khác hướng dẫn. Một đàng ta đ̣i được thoát ṿng "quyền độc đoán" của thầy cô, muốn cắt đứt mọi ràng buộc của tuổi thơ ấu và muốn giải phóng bản thân, nhưng đàng khác ta lại thích tự đặt ḿnh vào những hội đoàn có tổ chức qui củ, dưới sự thống trị của những lănh đạo mới.
Đó chẳng qua cũng là một lối để ta tự khẳng định mà thôi. Ta thật không có chán ngán lề luật và những khuôn khổ nào đă không do chính ḿnh ta chọn lấy. Thật ta không từ chối quyền bính nhưng chỉ bác bỏ những quyền bính đă không được chính ta đặt ra cho ḿnh.
Tuổi này cần có người lănh đạo, nhưng chỉ những người được ta chọn lấy v́ ta thán phục và tín thác những người tận tâm, tận lực, vừa có uy tín, vừa là b́nh dân dễ tính và dễ cảm thông, những người hay đ̣i hỏi bao la và dẫn ta đến chiến thắng ta cần những đối tượng đồng hóa tốt đẹp và những tiếng gọi lên cao (l’appel du héros).
Có lần ta bị lừa gạt bởi những kẻ bất lương, lợi dụng ḷng hăng say của tuổi trẻ để kéo ta vào những phiêu lưu đen tối. V́ đó ta cần phải b́nh tĩnh, sáng suốt, và có óc phê b́nh. Và trước khi theo ai, ta phải xét xem chủ đích của họ có chính đáng không đă, rồi phải đáng giá nhân cách của họ thế nào- là những con người cân xứng, vuông tṛn, vừa cương quyết và vừakhiêm nhường, vừa thành thật và vừa trong sạch, hay là những con người háo danh, giả trá, xảo quyệt và ích kỷ hại nhân.
Thấy quả th́ biết cây. Hăy xa lánh những người cường bạo, dùng mọi phương tiện để thành công, bất kể luân lư và đạo đức.
Ta hăy tránh xa những người chỉ biết kích thích nơi ta những tâm t́nh hạ cấp, như phẫn nộ, thù oán, chia rẽ, kiêu căng, ích kỷ.
Và ta phải vừa hùng dũng và vừa hiền ḥa, vừa công bằng và vừa nhẫn nại, vừa hiên ngang và vừa khiêm tốn, vừa can đảm và vừa nhân đạo.
Trong thực tế th́ không khi nào có những người hoàn toàn gương mẫu, cho nên t asẽ chấp nhận thực tại ở đời và sẳn ḷng cộng tác để cùng nhau tiến tới đích chung. Không nhắm mắt đi theo như một đàn cừu vô tri, nhưng cũng không quá đ̣i hỏi khắt khe.

<nội dung>